•    Thuận lợi

Nhật Bản là thị trường xuất khẩu chính đối với nhiều sản phẩm xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như máy móc, thiết bị điện/cơ khí, hàng dệt may, giày dép, các sản phẩm gỗ, nhựa, đồ chơi, xe các loại… Trong đó, nhiều sản phẩm (như thiết bị cơ khí, xe các loại, các sản phẩm nhựa…) hiện mới chiếm thị phần nhỏ trong tổng nhập khẩu của Nhật Bản, đồng thời xuất khẩu các mặt hàng này của Việt Nam sang Nhật Bản đều có xu hướng tăng đáng kể trong những năm gần đây. Thực tế này cho thấy dư địa và tiềm năng để xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang Nhật Bản vẫn còn rất lớn. 

Trong thời gian tới, xuất khẩu của Việt Nam sang Nhật Bản được dự báo tiếp tục tăng trưởng nhờ các yếu tố thuận lợi như:

-    Dưới tác động của đại dịch COVID-19, nền kinh tế Nhật Bản cũng bị ảnh hưởng theo xu hướng chung của thế giới, dẫn tới thu nhập của hầu hết người tiêu dùng bị sụt giảm. Vì vậy, nhu cầu của họ đối với các sản phẩm có giá cả phải chăng hơn từ các nước đang phát triển như Việt Nam gia tăng, đặc biệt là các hàng hóa thiết yếu như thực phẩm, quần áo…. Trong khi đó, Việt Nam lại có thế mạnh sản xuất các sản phẩm này với giá cả thường thấp hơn các nước phát triển, đồng thời có lợi thế về ưu đãi thuế quan từ 04 FTA chung với Nhật Bản.

-    Cộng đồng người Việt tại Nhật Bản ngày càng phát triển với số lượng người Việt Nam học tập và làm việc tại quốc gia này ngày càng tăng trong những năm gần đây. Theo thống kê của Cơ quan quản lý xuất nhập cảnh – Bộ Tư pháp Nhật Bản, tổng số người Việt đang cư trú tại Nhật Bản tính đến tháng 12/2023 đã đạt 565.026 người (tăng 56% so với số lượng 362.405 năm 2017), là cộng đồng người nước ngoài lớn thứ hai tại Nhật Bản (chỉ sau người Hoa). Cộng đồng người gốc Á có cùng xu hướng tiêu dùng các sản phẩm tương tự người Việt cũng phát triển mạnh ở Nhật Bản. Do vậy, nhu cầu tiêu thụ, sử dụng các sản phẩm Việt Nam tại Nhật Bản cũng tăng lên tương ứng.

-    Mặc dù xu hướng sử dụng hàng nội địa vẫn rất mạnh, người tiêu dùng Nhật Bản dần cởi mở hơn với việc sử dụng các sản phẩm nhập khẩu (trong đó có sản phẩm của Việt Nam), nhất là với các sản phẩm thị trường ngách hoặc đáp ứng trúng thị hiếu và mối quan tâm đặc thù của người Nhật Bản (ví dụ các sản phẩm cho người cao tuổi, sản phẩm nhấn mạnh yếu tố chất lượng, vệ sinh, chức năng thân thiện …). 

-    Các sản phẩm Việt có chất lượng ngày càng cao và đang dần chinh phục được các thị trường khó tính, trong đó có Nhật Bản. Nhiều doanh nghiệp lớn của Việt Nam đã đầu tư bài bản và dài hạn cho sản xuất và xuất khẩu hàng hóa tiêu chuẩn cao sang các nước phát triển – những thị trường có yêu cầu khắt khe về chất lượng và mẫu mã sản phẩm. Ngoài ra, Việt Nam cũng đang chú trọng thu hút đầu tư công nghệ cao vào các ngành nhiều tiềm năng nhưng công nghệ còn lạc hậu như rau củ quả, thủy hải sản… để nâng cao chất lượng sản phẩm xuất khẩu.

-    Nhật Bản có nhu cầu nhập khẩu tương đối lớn với đối với các nhóm sản phẩm mà Việt Nam có thế mạnh như quần áo, thủy sản, các sản phẩm gỗ… Đây là yếu tố rất thuận lợi để Việt Nam có thể thúc đẩy xuất khẩu các mặt hàng này sang thị trường Nhật Bản trong tương lai. 

•    Khó khăn

Bên cạnh những thuận lợi, hàng hóa của Việt Nam xuất khẩu sang Nhật Bản cũng gặp một số khó khăn nhất định: 

-    Nhật Bản là thị trường nổi tiếng với nhiều quy định nhập khẩu (hàng rào kỹ thuật (TBT), an toàn thực phẩm và kiểm dịch động thực vật (SPS)…) nghiêm ngặt nhất trên thế giới. Một loại hàng hóa để nhập khẩu và tiêu thụ tại thị trường Nhật Bản có thể phải tuân thủ cùng lúc nhiều quy định pháp luật khác nhau (ví dụ xem Bảng dưới đây). Trong khi đó, một số sản phẩm của Việt Nam có chất lượng còn chưa ổn định, khó đáp ứng các quy định này.

-    Người tiêu dùng Nhật Bản có yêu cầu cao và tương đối đặc thù từ hình thức bên ngoài đến chất lượng của sản phẩm. Trong khi đó nhiều sản phẩm của Việt Nam chưa đảm bảo tính ổn định, thống nhất về chất lượng và thường hạn chế về hình thức, mẫu mã, chủng loại, chưa chú trọng đến việc xây dựng hình ảnh, thương hiệu sản phẩm…

-    Mức độ cạnh tranh tại thị trường Nhật Bản là rất lớn, đặc biệt là với các đối thủ chính đều trong cùng khu vực như Trung Quốc, Hàn Quốc, một số nước ASEAN. Các nước này có cơ cấu hàng hóa xuất khẩu sang Nhật Bản, khoảng cách vận chuyển… khá tương đồng với Việt Nam, đồng thời đều là thành viên RCEP và một số có thêm FTA khác với Nhật Bản, do đó, sức ép cạnh tranh là rất lớn. Hơn nữa, ngay cả trong các lĩnh vực sản phẩm có thế mạnh, hàng hóa Việt Nam không hẳn có lợi thế về chất lượng, mức độ đa dạng và thương hiệu so với các đối thủ này.

Nguồn: Trung tâm WTO và Hội nhập - VCCI

• Quy mô thị trường Nhật Bản
• Hoạt động trao đổi thương mại của Nhật Bản
• Đặc điểm tiêu dùng của người Nhật Bản
• Đặc điểm hệ thống phân phối của Nhật Bản
• Tình hình xuất khẩu của Việt Nam sang Nhật Bản