Để thu thập các thông tin thực tiễn về việc thực hiện EVFTA của các doanh nghiệp, năm 2022, Nhóm nghiên cứu của VCCI đã triển khai một Khảo sát về thực tế hoạt động và cảm nhận của doanh nghiệp về kinh doanh trong bối cảnh thực thi EVFTA hai năm vừa qua cũng như hội nhập FTA nói chung.

Về khả năng tác động

Khi được hỏi EVFTA và FTA liệu có tác động tới triển vọng kinh doanh của doanh nghiệp trong 03 năm tới hay không, có tới 76,3% các doanh nghiệp phản hồi Khảo sát khẳng định các FTA sẽ có tác động, ảnh hưởng tới doanh nghiệp, chỉ có 3,8% cho rằng doanh nghiệp sẽ không chịu tác động nào từ các Hiệp định này. Tuy nhiên, cũng có 19,9% doanh nghiệp lưỡng lự, không chắc liệu mình có chịu tác động gì từ các FTA này hay không.

Cùng với một số thực tế khác, kết quả này cho thấy một số thông điệp thú vị:

- Thứ nhất, hội nhập FTA đang được doanh nghiệp đánh giá như biểu hiện của hội nhập nói chung

Từ góc độ kỹ thuật, các FTA, kể cả các FTA thế hệ mới với phạm vi rộng như EVFTA, cũng mới chỉ “đụng chạm” trực diện tới các khía cạnh về sản xuất, xuất nhập khẩu, dịch vụ, đầu tư và một số lĩnh vực quy tắc (cạnh tranh, sở hữu trí tuệ, thương mại điện tử…) mà không phải là tất cả các vấn đề về kinh tế hay môi trường kinh doanh. Vì vậy, một tỷ lệ “áp đảo” (tới 76,3%) doanh nghiệp dự kiến các FTA sẽ có tác động tới hoạt động kinh doanh của mình là rất cao.

Tất nhiên, điều này có thể xuất phát một phần từ phạm vi ưu tiên của nhóm mẫu Khảo sát (tập trung vào nhóm sản xuất, xuất nhập khẩu, thương mại hàng hóa và dịch vụ liên quan). Tuy nhiên, có lẽ có một thực tế khác quan trọng hơn có thể lý giải kết quả này: Các FTA cùng với các thỏa thuận mở cửa thương mại khác (hội nhập theo chiều sâu) và nền tảng mở cửa theo WTO (hội nhập theo chiều rộng) đang tạo ra các tác động hội nhập cộng hưởng đối với nền kinh tế Việt Nam, từ đó ảnh hưởng tới hầu như tất cả các lĩnh vực, các chủ thể kinh tế. Vì vậy, trong một chừng mực nhất định, tác động từ các FTA đang được các doanh nghiệp nhận diện như hiệu ứng chung của hội nhập.

- Thứ hai, các doanh nghiệp có xu hướng tin rằng các FTA sẽ có tác động rộng hơn, bao trùm hơn tới hoạt động sản xuất kinh doanh

Như nêu tại tiểu mục 2 ở trên, cũng trong Khảo sát này, trước câu hỏi về việc doanh nghiệp có từng chịu tác động của các FTA trong thời gian trước không, chỉ có 63,2% doanh nghiệp xác định có chịu tác động, có tới 11,1% nói doanh nghiệp không chịu tác động nào và 25,7% không biết có bị tác động hay không.

Trong so sánh với các kết quả tương ứng khi hỏi về tác động của các FTA trong tương lai, có thể thấy số tin rằng có tác động đã tăng lên đáng kể, trong khi số cho rằng không tác động hoặc còn băn khoăn giảm nhiều. Nói cách khác, khi nhìn vào tương lai 03 năm tới, đã có nhiều hơn các doanh nghiệp tin rằng các FTA sẽ có tác động nhiều hơn trong tương lai tới hoạt động của doanh nghiệp so với trước đây, trong đó có cả các doanh nghiệp chưa từng chịu tác động từ các FTA hay chưa nhận diện được các tác động.

Hình - Tác động của các FTA tới hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp

Nguồn: Khảo sát của VCCI năm 2022

Về các hướng tác động

Đối với nhóm tin rằng các FTA sẽ có tác động, phần lớn (85,3%) các doanh nghiệp cho rằng EVFTA và các FTA sẽ có tác động tích cực tới triển vọng kinh doanh trong 03 năm tới. Chỉ có 1% doanh nghiệp dự kiến tác động này cơ bản là bất lợi, 8,2% cho rằng lợi-hại đan xen và khoảng 5,5% đoán là sẽ có tác động nhưng không chắc sẽ theo hướng nào là chủ yếu.

Các tỷ lệ nói trên gần tương tự với tỷ lệ doanh nghiệp đánh giá về các tác động thực tế từ các FTA (như nêu trong tiểu mục 2.1 ở trên). Có vẻ như phần đông các doanh nghiệp đã dựa trên trải nghiệm của mình về hướng tác động của các FTA trong quá khứ để dự kiến chiều hướng ảnh hưởng trong tương lai. Và vì các trải nghiệm trong quá khứ cơ bản là tốt, cái nhìn của doanh nghiệp về tác động tương lai của các FTA cũng rất sáng sủa.

Xét theo nhóm doanh nghiệp, các doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước và FDI tỏ ra tin tưởng vào các tác động tích cực của các FTA với tương lai hơn chút ít các doanh nghiệp dân doanh. Trong khi đó, về quy mô, dường như các doanh nghiệp có quy mô càng lớn thì càng tự tin hơn về ảnh hưởng của các FTA tới triển vọng kinh doanh tích cực của mình mặc dù khoảng cách không quá xa.

Hình - Hướng tác động của các FTA tới triển vọng kinh doanh của doanh nghiệp

Nguồn: Khảo sát của VCCI năm 2022

Nguồn: Trích dẫn Báo cáo “Việt Nam sau 02 năm thực thi Hiệp định EVFTA từ góc nhìn doanh nghiệp” – Trung tâm WTO và Hội nhập

• Hai năm thực thi EVFTA: Kết quả thực hiện Kế hoạch xây dựng pháp luật thực thi
• Hai năm thực thi EVFTA: Kế hoạch xây dựng pháp luật thực thi
• Hai năm thực thi EVFTA: Yêu cầu thực thi từ góc độ hiện trạng pháp luật Việt Nam
• Hai năm thực thi EVFTA: Các lý do doanh nghiệp không điều chỉnh kế hoạch kinh doanh
• Hai năm thực thi EVFTA: Các ưu tiên trong điều chỉnh kinh doanh để tận dụng hiệu quả cơ hội các FTA mang lại