Để thu thập các thông tin thực tiễn về việc thực hiện EVFTA của các doanh nghiệp, từ tháng 5/2022 đến hết tháng 8/2022, Nhóm nghiên cứu của VCCI đã triển khai một Khảo sát về thực tế hoạt động và cảm nhận của doanh nghiệp về kinh doanh trong bối cảnh thực thi EVFTA hai năm vừa qua cũng như hội nhập FTA nói chung.

Để có thể tận dụng được các cơ hội từ một FTA, việc doanh nghiệp có hiểu biết về các cam kết FTA là rất quan trọng. Đối với một FTA lớn, phạm vi rộng và dự kiến sẽ có tác động sâu sắc tới hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, đặc biệt là xuất nhập khẩu, nhận thức của doanh nghiệp về Hiệp định càng có ý nghĩa hơn.

Kết quả Khảo sát cho thấy EVFTA là FTA được doanh nghiệp biết tới nhiều nhất, cũng là Hiệp định có tỷ lệ các doanh nghiệp biết rõ cao nhất.

Hình - Hiểu biết của doanh nghiệp về EVFTA và các FTA

Nguồn: Khảo sát của VCCI năm 2022

Trong tổng thể, theo Khảo sát, có tới 93,9% doanh nghiệp từng nghe nói hoặc biết ở các mức độ khác nhau về EVFTA, cao nhất trong số các FTA đang thực hiện. Không những thế, ở mức độ sâu hơn, cứ 10 doanh nghiệp thì có 03 doanh nghiệp biết khá rõ và 01 doanh nghiệp biết rất rõ về các cam kết EVFTA có liên quan tới hoạt động kinh doanh của mình.

Kết quả này có thể gây ngạc nhiên nếu đứng từ góc độ thời gian thực thi, khi EVFTA chỉ mới có hiệu lực 2 năm trong khi các FTA khác (ngoại trừ UKVFTA và RCEP) đều có hiệu lực lâu hơn, thậm chí là nhiều năm. Tuy nhiên, nhìn một cách toàn diện và thực tiễn hơn, có khá nhiều nhân tố tích cực thúc đẩy doanh nghiệp quan tâm tới Hiệp định này:

- Thứ nhất, động lực lợi ích từ EVFTA là rất đáng kể với các doanh nghiệp.

Khác với nhiều FTA đàm phán, ký kết trong cùng thời kỳ (VKFTA, CPTPP, RCEP…), EVFTA là Hiệp định đầu tiên có giữa Việt Nam với đối tác EU. Con đường cao tốc 27-trong-1 nối Việt Nam với EU, khu vực có sức mua lớn thứ nhì toàn cầu và thường xuyên nằm trong tốp 3 thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, bản thân nó có sức hút mạnh mẽ sự quan tâm của các doanh nghiệp.

- Thứ hai, doanh nghiệp đã có khoảng thời gian khá dài để “làm quen” với Hiệp định.

EVFTA hoàn tất đàm phán và công bố các nội dung cam kết chính từ 2/2016. Quá trình rà soát pháp lý và ký kết Hiệp định sau đó bị trì hoãn, phần nhiều vì các lý do kỹ thuật phía EU (liên quan tới cơ chế phân quyền trong thẩm quyền ký kết, phê chuẩn FTA của nội bộ EU). Tính tới thời điểm EVFTA chính thức có hiệu lực (8/2020), doanh nghiệp, các nhà nghiên cứu, các đơn vị tư vấn cho doanh nghiệp có gần 4 năm rưỡi để tìm hiểu và biết tới các cam kết cụ thể của Hiệp định.

- Thứ ba, các nỗ lực tuyên truyền, phổ biến về EVFTA đã tốt hơn, đa dạng và hiệu quả hơn.

Với nhận thức về các lợi ích kinh tế rất đáng kể từ EVFTA, cùng với kinh nghiệm đúc rút từ những hạn chế trong công tác truyền thông của các FTA trước đó, các cơ quan Nhà nước, VCCI, các hiệp hội doanh nghiệp cùng các cơ quan truyền thông dường như đã có những hoạt động truyền thông với tần suất cao, hình thức phong phú, thân thiện và chất lượng hơn hẳn về các cam kết của EVFTA so với bất kỳ FTA nào trước đó.

Cùng với các Khảo sát do VCCI thực hiện năm 2016 và 2020, có thể thấy trong tổng thể, qua thời gian, mức độ quan tâm và chủ động tìm hiểu các cam kết FTA của doanh nghiệp đã được cải thiện theo hướng tích cực.

Cụ thể, mặc dù tỷ lệ “Không biết” có xu hướng tăng theo thời gian (trong chi tiết, tỷ lệ này chịu ảnh hưởng chủ yếu tập trung từ các FTA vừa mới có hiệu lực liền trước thời điểm điều tra, suy đoán là có một bộ phận doanh nghiệp chưa kịp biết đến), tỷ lệ doanh nghiệp chỉ biết sơ (“có nghe nói”) về các FTA đã giảm dần (từ mức 73,2% năm 2016 xuống 62,1% năm 2020 và 55,8% năm 2022). Thay vào đó, tỷ lệ các doanh nghiệp có hiểu biết khá rõ hoặc rất rõ về các cam kết FTA có liên quan tới mình đã tăng lên rõ rệt (từ mức 12,4% năm 2016 lên mức 26,1% năm 2022). Đây là một tín hiệu rất tích cực, làm cơ sở để doanh nghiệp có thể tận dụng tốt hơn, hiệu quả hơn các FTA.

Hình - Hiểu biết của doanh nghiệp về các FTA 2016-2022

Nguồn: Khảo sát của VCCI năm 2016, 2020, 2022

Nguồn: Trích dẫn Báo cáo “Việt Nam sau 02 năm thực thi Hiệp định EVFTA từ góc nhìn doanh nghiệp” –
Trung tâm WTO và Hội nhập

• Hai năm thực thi EVFTA: Kết quả thực hiện Kế hoạch xây dựng pháp luật thực thi
• Hai năm thực thi EVFTA: Kế hoạch xây dựng pháp luật thực thi
• Hai năm thực thi EVFTA: Yêu cầu thực thi từ góc độ hiện trạng pháp luật Việt Nam
• Hai năm thực thi EVFTA: Các lý do doanh nghiệp không điều chỉnh kế hoạch kinh doanh
• Hai năm thực thi EVFTA: Các ưu tiên trong điều chỉnh kinh doanh để tận dụng hiệu quả cơ hội các FTA mang lại