Hàm ý chính sách về việc chuẩn bị nội dung cho soạn thảo các quy định thực thi cam kết

Từ góc độ pháp luật, quy trình xây dựng VBQPPL bị ràng buộc bởi nhiều quy định khác nhau và trong nhiều trường hợp không thể thực hiện sớm như mong muốn. Trong khi đó, thời hạn để các cam kết FTA có hiệu lực lại được xác định cố định, không thể điều chỉnh tùy nghi như các chương trình xây dựng pháp luật nội địa thông thường.

Mặc dù vậy, công tác chuẩn bị về mặt nội dung lại có thể được thực hiện rất sớm. Cụ thể, nội dung các cam kết phải thực thi đều đã xác định ngay khi công bố văn kiện chính thức. Cũng như vậy, các khía cạnh không tương thích của các quy định nội địa cũng đã được nhận diện (ít nhất là sau khi rà soát pháp luật phục vụ cho việc phê chuẩn, thậm chí đa phần có thể đã được xác định ngay sau khi việc đàm phán cam kết đó hoàn tất). Do đó, cơ quan soạn thảo có đủ điều kiện để chuẩn bị trước về nội dung dự kiến của quy định “nội luật hóa”, qua đó rút ngắn tối đa thời gian dành cho việc soạn thảo chính thức. Sau khi có quyết định chính thức về việc bắt đầu quy trình soạn thảo quy định liên quan, cơ quan soạn thảo có thể đã có ngay dự thảo ban đầu, từ đó có thể triển khai ngay các công việc tiếp theo như tham vấn ý kiến, tiếp thu, thẩm định….

Do đó, đối với hoạt động XDPL thực thi cam kết FTA, công tác chuẩn bị nội dung dự thảo nên và cần được thực hiện từ rất sớm, không chờ đợi quy trình chính thức.

Hàm ý chính sách về quá trình soạn thảo các VBQPPL thực thi cam kết

Khác với các VBQPPL nội địa thông thường, nội dung các quy định trong các VBQPPL thực thi cam kết FTA bị ràng buộc bởi các “chuẩn” đã nêu trong cam kết, do đó về lý thuyết không gian để lựa chọn chính sách khi soạn thảo không quá lớn. Mặc dù vậy, như đã đề cập, các FTA đều không ràng buộc cách thức mà các nước thành viên giải thích cam kết, chuyển hóa các cam kết này vào pháp luật nội địa cũng như tổ chức thi hành chúng trên thực tế. Do đó, vẫn có không ít không gian chính sách để thực thi các cam kết FTA.

Thực tế việc soạn thảo các VBQPPL thực thi CPTPP trong giai đoạn vừa qua cho thấy phần lớn các quy định gây vướng mắc, bất cập, không khả thi trên thực tế đều nằm ở các khía cạnh thuộc về quyền lựa chọn chính sách của Việt Nam, mà không phải do CPTPP bắt buộc. Điều này cho thấy việc lựa chọn định hướng chính sách trong thiết kế các quy định thực thi cam kết là rất quan trọng. Đối với các cam kết CPTPP có lộ trình thực thi trong thời gian tới, những lựa chọn như vậy có lẽ còn quan trọng hơn nữa, do đây đều là các cam kết phức tạp, dự kiến sẽ tác động đáng kể tới nhiều chủ thể.

Để nâng cao hiệu quả của việc “lựa chọn” này, quá trình soạn thảo các VBQPPL thực thi cam kết FTA trong thời gian tới cần chú trọng các khía cạnh sau:

- Để có đủ căn cứ trong soạn thảo quy định cũng như lựa chọn định hướng chính sách, cần thiết phải tổng hợp, thu thập đầy đủ các thông tin nhiều chiều về tất cả các khía cạnh liên quan tới quy định (cả về pháp lý và thực tiễn, cả tổng kết thực tiễn trong nước và các xu hướng thế giới) và cần xử lý một cách nghiêm túc, cẩn trọng các thông tin này;

- Quá trình soạn thảo cần thu hút sự tham gia rộng rãi của các đối tương chịu tác động (công khai các dự thảo và tài liệu liên quan theo các cách thức phổ biến nhất, các phiên bản dự thảo thay đổi đều phải được công khai, gửi dự thảo qua đầu mối VCCI, phối hợp với các hiệp hội/VCCI để tổ chức lấy ý kiến rộng rãi doanh nghiệp và các đối tượng khác, đặc biệt là nhóm các doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ dễ bị tác động từ các vướng mắc trong thực thi các FTA); các ý kiến thu được cần được xử lý một cách thực tâm và minh bạch, với các giải trình rõ ràng về lý do tiếp thu/chưa tiếp thu/tiếp thu một phần;

- Các định hướng chính sách lớn (ví dụ về phạm vi áp dụng, về chuẩn thực hiện...) cần được trao đổi, chia sẻ cởi mở, đặc biệt với các đối tượng chịu tác động, qua đó có thông tin nhiều chiều, đầy đủ để ra các quyết định hợp lý.

Nguồn: Trích dẫn Báo cáo nghiên cứu “Hoạt động xây dựng pháp luật thực thi CPTPP – Đánh giá hiệu quả thực hiện và Hàm ý chính sách” – Trung tâm WTO và Hội nhập

• CPTPP và Hoạt động XDPL: Bối cảnh và cách thức xây dựng pháp luật thực thi CPTPP
• CPTPP và Hoạt động XDPL: So sánh công tác nội luật hóa cam kết CPTPP với các FTA đã có hiệu lực
• CPTPP và Hoạt động XDPL: Mục tiêu của hoạt động xây dựng pháp luật thực thi CPTPP
• CPTPP và Hoạt động XDPL: Các nhóm cam kết CPTPP không phải “nội luật hóa”
• CPTPP và Hoạt động XDPL: Các hoạt động xây dựng pháp luật thực thi CPTPP đã thực hiện trước khi CPTPP có hiệu lực