Để được hưởng ưu đãi thuế quan CPTPP, sản phẩm của Việt Nam xuất khẩu sang Canada hoặc sản phẩm Canada nhập khẩu vào Việt Nam phải đáp ứng được quy tắc xuất xứ (QTXX) của Hiệp định. Mục đích của quy định về QTXX là để đảm bảo rằng chỉ hàng hóa sản xuất chủ yếu trong khu vực CPTPP thì mới được hưởng ưu đãi thuế quan của Hiệp định.

Cụ thể, quy tắc xuất xứ CPTPP yêu cầu các hàng hóa nhập khẩu để được hưởng ưu đãi thuế quan theo Hiệp định thì phải được hình thành hoàn toàn từ các nước CPTPP hoặc được sản xuất từ các nguyên liệu với tỷ lệ giá trị hoặc/và theo quy trình nhất định trong khu vực CPTPP. Mỗi nhóm hàng hóa có QTXX cụ thể riêng. Hàng hóa không đáp ứng quy tắc xuất xứ CPTPP tương ứng sẽ không được hưởng ưu đãi thuế quan theo Hiệp định này.

QTXX trong CPTPP được quy định tại:

•    Chương 3: Chương này bao gồm các quy định chung về QTXX và thủ tục chứng nhận xuất xứ, cùng với các Phụ lục chi tiết, trong đó đáng chú ý có Phụ lục về Quy tắc xuất xứ cụ thể cho từng nhóm hàng hóa (trừ dệt may);

•    Chương 4: Chương này có các cam kết chỉ áp dụng riêng cho các sản phẩm dệt may trong đó có QTXX đối với dệt may.

Khác với cam kết về thuế quan, với các Biểu cam kết ưu đãi thuế quan riêng của mỗi nước, cam kết QTXX trong CPTPP là một bộ thống nhất, gồm các QTXX cụ thể cho từng nhóm hàng hóa, áp dụng chung cho hàng hóa xuất nhập khẩu giữa các nước thành viên CPTPP. 

QTXX trong CPTPP được thiết kế riêng cho từng nhóm hàng hóa xác định theo mã HS chi tiết đến 6 số (khác với biểu thuế quan với cam kết về mức thuế ưu đãi riêng cho từng dòng thuế HS 8 số hoặc 10 số tùy từng nước).

Lưu ý doanh nghiệp QTXX là điều kiện để hàng hóa được hưởng ưu đãi thuế quan CPTPP khi xuất nhập khẩu giữa các nước thành viên CPTPP. Do đó, doanh nghiệp muốn hưởng ưu đãi thuế quan CPTPP cần phải tìm hiểu về QTXX áp dụng cho hàng hóa của mình, đồng thời chuẩn bị các tài liệu, chứng cứ cần thiết để chứng minh hàng hóa đáp ứng các QTXX đó cũng như thực hiện các thủ tục yêu cầu để có chứng nhận xuất xứ theo quy định. Trên thực tế, các cam kết về QTXX thường được đưa vào pháp luật nội địa của từng nước để thuận tiện cho việc tổ chức thực hiện trên thực tế. Do đó, ngoài việc tham khảo cam kết CPTPP về QTXX, doanh nghiệp cần tra cứu văn bản pháp luật nội địa để biết quy định cụ thể liên quan để tuân thủ. Ví dụ, doanh nghiệp cần xin chứng nhận xuất xứ CPTPP cho hàng hóa Việt Nam xuất khẩu đi Canada thì cần tìm hiểu Thông tư số 03/2019/TT-BCT của Bộ Công Thương về QTXX hàng hóa trong CPTPP. Doanh nghiệp muốn hưởng ưu đãi thuế quan đối với hàng hóa CPTPP nhập khẩu vào Việt Nam thì cần yêu cầu đối tác xuất khẩu có chứng nhận xuất xứ CPTPP phù hợp với quy định của nước xuất khẩu, đồng thời phải tìm hiểu Thông tư số 62/2019/TT-BTC của Bộ Tài chính (sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 38/2018/TT-BTC quy định về xác định xuất xứ hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu).

 

Tương tự các FTA khác, CPTPP cũng quy định một hàng hóa sẽ được coi là có xuất xứ CPTPP nếu thuộc một trong ba trường hợp sau đây:

Trường hợp 1: Có xuất xứ thuần túy 

Hàng hóa có xuất xứ thuần túy là hàng hóa được trồng, thu hoạch, đánh bắt, hoặc sản xuất toàn bộ tại lãnh thổ của một hoặc nhiều nước thành viên CPTPP. 

Ví dụ cây trồng, động vật sống, khoáng sản và các chất sản sinh tự nhiên ở Việt Nam hoặc sản phẩm được sản xuất hoàn toàn tại Việt Nam từ các cây trồng, động vật sống.... đó.

Trường hợp 2: Hàng hóa được sản xuất toàn bộ trong khu vực CPTPP và chỉ từ các nguyên liệu có xuất xứ từ CPTPP

Khác với trường hợp thứ nhất, trường hợp này hàng hóa không có xuất xứ toàn bộ ở một nước CPTPP mà là từ nhiều nước khác nhau nhưng đều là thành viên đã phê chuẩn CPTPP. Đây là hình thức “xuất xứ nội khối” điển hình.

Ví dụ, sản phẩm bánh ngọt được sản xuất tại Việt Nam từ các nguyên liệu sô-cô-la có xuất xứ Mexico, đường Australia và sữa New Zealand (Việt Nam, Mexico, Australia, New Zealand đều là thành viên đã phê chuẩn CPTPP) khi xuất khẩu sang Canada thì được coi là có xuất xứ CPTPP dạng này.

Trường hợp 3: Hàng hóa được sản xuất toàn bộ trong khu vực CPTPP, sử dụng một phần nguyên liệu không có xuất xứ CPTPP nhưng đáp ứng được các Quy tắc xuất xứ cụ thể mặt hàng quy định trong Phụ lục 3-D của Chương 3

Đây là trường hợp phổ biến nhất (trong bối cảnh sản xuất thường là theo chuỗi, với các nguyên liệu từ và các công đoạn diễn ra ở nhiều nước trên thế giới). Tuy nhiên, đây cũng là nhóm quy tắc xuất xứ phức tạp nhất, và có khác biệt nhiều nhất giữa CPTPP và các FTA mà Việt Nam đã từng ký kết trước đây.

CPTPP quy định 03 quy tắc xác định xuất xứ cho trường hợp này, bao gồm:

-    Quy tắc chuyển đổi mã HS hàng hóa (Tariff Shift hoặc Change in Tariff Classification - CTC) 

Theo quy tắc này, hàng hóa thành phẩm phải có mã HS khác với mã HS của nguyên liệu ban đầu. Tuy nhiên, không phải mọi sự chuyển đổi về mã HS đều được chấp nhận mà phải tuân thủ các quy định cụ thể về chuyển đổi HS (chuyển đổi Chương hay Nhóm hay Phân nhóm) nêu cụ thể trong QTXX của CPTPP quy định cho hàng hóa đó.

-    Quy tắc hàm lượng giá trị nội khối (Regional Value Content - RVC)

Theo quy tắc này, hàng hóa thành phẩm có một phần nguyên liệu không xuất xứ thì giá trị phần nguyên liệu có xuất xứ CPTPP của hàng hóa đó không được thấp hơn một tỷ lệ nhất định trong tổng giá trị của hàng hóa thành phần nêu cụ thể trong QTXX của CPTPP quy định cho hàng hóa đó.

CPTPP quy định 04 phương pháp để tính RVC của hàng hóa, trong đó có 03 phương pháp chung (bao gồm phương pháp giá trị tập trung, phương pháp tính gián tiếp, phương pháp tính trực tiếp) và 01 phương pháp dành riêng cho nhóm sản phẩm ô tô (phương pháp tính theo chi phí tịnh, áp dụng cho ô tô và phụ tùng ô tô).

-    Quy tắc công đoạn sản xuất (Production Process)

Phương pháp này yêu cầu hàng hóa có một phần nguyên liệu không xuất xứ phải trải qua một công đoạn sản xuất nhất định tại các nước CPTPP để thay đổi cơ bản bản chất của hàng hóa. So với 02 phương pháp trên, phương pháp này không áp dụng phổ biến, chỉ được quy định chủ yếu cho một số loại hàng hóa mà phương pháp chuyển đổi mã hàng hóa hoặc RVC quá phức tạp/không áp dụng được (ví dụ các sản phẩm hóa chất).

Với mỗi loại hàng hóa, quy tắc xuất xứ có thể là một, một số trong ba loại trên, và/hoặc kết hợp hai, ba loại trên.

Nguồn: Trích dẫn "Sổ tay doanh nghiệp: Tận dụng CPTPP để xuất nhập khẩu hàng hóa
giữa Việt Nam & Canada" - Trung tâm WTO và Hội nhập

• Doanh nghiệp dệt may tận dụng ưu đãi thuế quan từ CPTPP khi xuất khẩu sang Canada
• CPTPP và Thị trường Canada: Các đối thủ cạnh tranh chính của hàng hóa Việt Nam tại Canada
• CPTPP và Thị trường Canada: Quy trình và thủ tục nhập khẩu hàng hóa vào Canada
• CPTPP và Thị trường Canada: Cơ hội từ CPTPP cho xuất khẩu của Việt Nam ở thị trường Canada
• CPTPP và Thị trường Canada: Tình hình xuất khẩu của Việt Nam sang Canada