CPTPP và Thị trường Australia: Cơ hội tiếp cận thị trường lao động của Australia

23/04/2021    186

Mở cửa thị trường và hội nhập về lao động là vấn đề rất đặc thù mà hầu như tất cả các nền kinh tế đều rất thận trọng, thể hiện qua những cam kết rất hạn chế trong WTO cũng như các FTA. Là FTA thế hệ mới nhưng CPTPP cũng không phải ngoại lệ về lĩnh vực này, dù rằng mức độ cam kết về mở cửa thị trường lao động trong Hiệp định này đã cởi mở hơn so với WTO và các FTA trước đây. Các cam kết mở cửa hơn này cũng chỉ dành cho một số đối tượng lao động đặc thù, như các giám đốc, chuyên gia làm việc cho một chi nhánh hoặc văn phòng đại diện ở nước ngoài, lao động cung cấp dịch vụ theo một hợp đồng có sẵn như kỹ sư lắp đặt hoặc bảo trì máy móc thiết bị…. Bên cạnh đó, những điều kiện về trình độ, kinh nghiệm đặt ra cho các đối tượng này để được tiếp cận thị trường cũng rất phức tạp và ngặt nghèo.

Cụ thể, trong CPTPP, các cam kết về mở cửa thị trường lao động đối với các đối tượng lao động kể trên được quy định trong Chương về Di chuyển thể nhân, với các cam kết chung về nghĩa vụ của các nước trong việc đảm bảo thuận lợi cho các đối tượng lao động nước ngoài này khi nhập cảnh vào nước mình, và các cam kết riêng của từng nước trong việc mở cửa thị trường cho từng loại hình lao động đó.

1. Các nghĩa vụ chung

Trong CPTPP, việc nhập cảnh tạm thời của lao động sang làm việc tại các nước CPTPP sẽ được tạo thuận lợi hơn theo các nước cam kết, bao gồm hai nhóm cam kết chính sau:

(i)    Các cam kết về minh bạch hóa thông tin và thủ tục: CPTPP yêu cầu các nước thành viên phải thực hiện một số nghĩa vụ minh bạch, trong đó đáng chú ý có:

-    Minh bạch hóa thông tin về điều kiện nhập cảnh, bao gồm cả các tài liệu giải thích và biểu mẫu liên quan; 

-    Thiết lập và duy trì các cơ chế trả lời các câu hỏi liên quan; 

-    Cung cấp thông tin kịp thời về tình trạng của đơn xin nhập cảnh (nếu được yêu cầu); 

-    Đảm bảo mức phí nộp đơn và thời gian xử lý phải hợp lý

(ii)     Các cam kết về hợp tác: 

-    Thiết lập một Ủy ban về Nhập cảnh tạm thời của khách kinh doanh: Ủy ban họp định kỳ 3 năm/lần, để rà soát việc thực hiện các nghĩa vụ theo Chương này của các nước thành viên và các vấn đề phát sinh liên quan khác trong quá trình thực hiện Hiệp định. 

-    Cam kết sẽ xem xét thực hiện các hoạt động hợp tác khác (ví dụ tư vấn về việc phát triển hệ thống cấp visa điện tử, chia sẻ kinh nghiệm về việc sử dụng công nghệ sinh trắc học, hệ thống thông tin hiện đại nhằm đảm bảo an ninh biên giới…)

2. Các cam kết riêng về mở cửa thị trường lao động của Australia cho Việt Nam

So với WTO, Australia chỉ mở thêm một loại hình lao động là chuyên viên cài đặt hoặc cung cấp dịch vụ máy móc hoặc thiết bị theo một hợp đồng mua bán cho Việt Nam và các nước CPTPP khác cũng có cam kết mở cửa đối với loại hình lao động này. Thời gian lưu trú cho phép đối với loại hình lao động này tối đa là 3 tháng. Đối với các loại hình lao động khác, cam kết trong CPTPP tương tự như WTO.

Tuy nhiên, đối với Việt Nam, Australia và Việt Nam có thêm một Thư song phương về Việc làm và Lao động kỳ nghỉ. Theo đó, hai nước sẽ thực hiện rà soát việc thực thi Thỏa thuận về Lao động kỳ nghỉ đã có giữa hai bên ký ngày 18/3/2015 để mở rộng Thỏa thuận này. Về thời hạn, về rà soát này sẽ được thực hiện trong vòng 1 năm kể từ khi CPTPP có hiệu lực với hai Bên. Về nội dung, Australia cam kết khi rà soát sẽ nâng số lao động kỳ nghỉ của Việt Nam được phép sang Australia từ 200 người/năm (theo Thỏa thuận hiện hành) lên 1,500 người/năm. 

Đây là một cam kết của Australia rất có lợi cho các lao động trẻ tuổi của Việt Nam muốn kết hợp đi nghỉ (du lịch) với làm việc tại Australia trong thời gian nghỉ. Thực tế trong quá trình thực hiện Thỏa thuận về Lao động kỳ nghỉ ký năm 2015 giữa hai bên cho thấy Thỏa thuận này đã thu hút được sự quan tâm lớn của nhiều lao động Việt Nam mong muốn làm việc tại Australia. Kể từ khi thực hiện chương trình này, hàng năm Việt Nam đã sử dụng hết hạn ngạch được phép (200 lao động) để đưa lao động Việt Nam sang Australia làm việc trong thời hạn 1 năm. 

3. So sánh CPTPP với AANZFTA RCEP 

Các cam kết về di chuyển thể nhân trong CPTPP về cơ bản cũng tương tự như AANZFTA. Các cam kết chung của CPTPP có bổ sung thêm một vài nghĩa vụ, chẳng hạn như vấn đề hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm trong việc xây dựng và áp dụng các thủ tục liên quan đến việc thụ lý thị thực và an ninh biên giới. Còn đối với các cam kết về mở cửa thị trường đối với một số đối tượng lao động đặc thù thì CPTPP tương tự như AANZFTA. Tuy nhiên, trong CPTPP, Australia có thêm các cam kết liên quan đến lao động kỳ nghỉ cho Việt Nam mà trong AANZFTA không có.

Đối với RCEP, nội dung về Di chuyển thể nhân vẫn đang được đàm phán và hiện chưa công bố thông tin cụ thể nào về đàm phán này.

Nguồn: Trích dẫn "Báo cáo nghiên cứu: Cơ hội thị trường Australia cho Việt Nam
từ CPTPP và các FTA liên quan"
 - Trung tâm WTO và Hội nhập