Một số diễn biến tại WTO về đề xuất trả đũa đối với biện pháp thuế của Hoa Kỳ

1. Tóm tắt một số diễn biến chính về một số biện pháp tăng thuế của Hoa Kỳ

Từ tháng 3 năm 2018, chính quyền Hoa Kỳ dưới thời Tổng thống Donald Trump đã áp dụng các mức thuế bổ sung đối với sản phẩm thép và nhôm nhập khẩu từ nhiều quốc gia, với mức thuế lần lượt là 25% và 10%. Các biện pháp này được triển khai theo Mục 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại năm 1962, với lý do nhằm bảo vệ an ninh quốc gia. Theo lập luận của Hoa Kỳ, việc nhập khẩu thép và nhôm giá rẻ đang gây tổn hại đến ngành công nghiệp trong nước, vốn đóng vai trò chiến lược trong quốc phòng và an ninh quốc gia. Mặc dù ban đầu các biện pháp này chỉ áp dụng đối với một số quốc gia, nhưng sau đó đã được mở rộng và điều chỉnh theo từng giai đoạn. Đáng chú ý, một số quốc gia như Canada, Mexico, EU đã đạt được thỏa thuận miễn trừ tạm thời hoặc dài hạn.

Trong nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Donald Trump, Hoa Kỳ tiếp tục mở rộng các biện pháp thuế quan, cụ thể như sau:

+ 10/2/2025: Thông báo sẽ áp biện pháp tăng thuế (25%) đối với nhập khẩu thép và nhôm theo Mục 232 Đạo luật Mở rộng Thương mại 1962 kể từ ngày 12/3/2025.

+ 26/3/2025: Thông báo sẽ áp thuế 25% đối với nhập khẩu ô tô (kể từ ngày 3/4/2025) và phụ tùng ô tô (kể từ ngày 3/5/2025).

+ 2/4/2025: Biện pháp thuế đối ứng (reciprocal): mức chung 10% với các nước và một số nước chịu mức thuế cao hơn, tuy nhiên có 1 số mặt hàng được miễn thuế này.

Ngày 4/4/2025: Trung Quốc công bố áp thuế bổ sung 34% với toàn bộ hàng hoá từ Hoa Kỳ từ 10/4.

Ngày 9/4/2025: Hoa Kỳ thông báo tạm hoãn áp thuế cao hơn mức chung (10%) trong thời gian 90 ngày cho các đối tác không trả đũa Hoa Kỳ (vẫn áp mức 10%), đối với Trung Quốc: mức thuế tăng từ 104% lên 125% (hàng Trung Quốc phải chịu mức thuế quan bổ sung tổng cộng là 145% khi nhập khẩu vào Hoa Kỳ). Trung Quốc thông báo áp thuế 84% với hàng nhập khẩu từ Hoa Kỳ (kể từ 10/4) để đáp trả mức thuế 104% của Hoa Kỳ.

Ngày 11/4/2025: Trung Quốc công bố áp thuế 125% với tất cả hàng hoá từ Hoa Kỳ (kể từ 12/4) để đáp trả mức thuế 125% của Hoa Kỳ.

+ 8/5/2025, Anh- Hoa Kỳ đã thông báo về việc đạt thoả thuận thương mại song phương.

+ 12/5/2025: Trung Quốc – Hoa Kỳ đạt thoả thuận tạm thời giảm thuế đối ứng: hai bên tạm đình chỉ các mức thuế trong vòng 90 ngày để đàm phán, hai bên cùng giảm thuế đối ứng đang áp lên nhau từ 125% xuống còn 34%. Với phần thuế 34% còn lại, trong 90 ngày tới, hai bên tạm đình chỉ thêm 24%.

2. Đề xuất trả đũa của 1 số thành viên với biện pháp thuế của Hoa Kỳ

2.1. Quy định của Hiệp định Tự vệ WTO về tham vấn, trả đũa

Hiệp định Tự vệ WTO quy định các Thành viên liên quan trong vụ việc cần tham vấn để đạt được "sự hiểu biết" về cách "duy trì mức nhượng bộ và các nghĩa vụ khác tương đương đáng kể" (tức là bên áp biện pháp cần tham vấn với các Thành viên bị ảnh hưởng để thoả thuận được mức bồi thường do biện pháp tự vệ được áp khi không có hành vi cạnh tranh không lành mạnh nên nước áp biện pháp phải có nghĩa vụ bồi thường nếu được yêu cầu).

Nếu các cuộc tham vấn không dẫn đến một thỏa thuận trong vòng 30 ngày, "các Thành viên xuất khẩu bị ảnh hưởng sẽ được tự do, chậm nhất là 90 ngày sau khi biện pháp được áp dụng, để đình chỉ ... việc áp dụng các nhượng bộ tương đương về cơ bản hoặc các nghĩa vụ khác" (được hiểu là nếu tham vấn không thành công thì Thành viên bị ảnh hưởng có quyền trả đũa ví dụ như bằng cách tăng thuế hoặc không tiếp tục thực hiện các nghĩa vụ khác).

2.2. Một số diễn biến tại phiên họp Uỷ ban Tự vệ WTO ngày 28/4/2025

Tại phiên họp Uỷ ban Tự vệ WTO, Uỷ ban đã xem xét yêu cầu của EU và Ấn Độ về việc tham vấn theo quy định của Hiệp định Tự vệ liên quan đến các biện pháp của Hoa Kỳ được thực hiện theo Mục 232.

Hoa Kỳ giải thích rằng các biện pháp này không phải là biện pháp tự vệ mà được thực hiện theo luật an ninh quốc gia. Hoa Kỳ cho biết thêm rằng các biện pháp này đang được duy trì theo ngoại lệ về lợi ích an ninh thiết yếu theo Điều XXI Hiệp định chung về Thuế quan và Thương mại (GATT) năm 1994.

EU, Ấn Độ, Trung Quốc và Vương quốc Anh không đồng tình với cách thức Hoa Kỳ mô tả các biện pháp này, và khẳng định rằng đây là biện pháp tự vệ.

2.3. Đề xuất trả đũa của một số Thành viên WTO

Vừa qua, tại WTO, EU, Ấn Độ, Nhật Bản và Vương quốc Anh đã thông báo đề xuất tăng thuế đối với một số sản phẩm nhập khẩu từ Hoa Kỳ (được coi là biện pháp “trả đũa” đối với biện pháp thuế của chính quyền Trump với thép và nhôm, mà các nước này coi là biện pháp "tự vệ"). Các thông báo được gửi tới Ủy ban Tự vệ của WTO đã được công bố vào tháng 3/2025 với EU, ngày 12/5 (đối với Ấn Độ và Nhật Bản) và ngày 9/5 (đối với Vương quốc Anh). Các động thái này được cho là chủ yếu mang tính thủ tục và không cho thấy kế hoạch cụ thể về việc ban hành mức tăng thuế ngay lập tức. Các nước này đều cho biết họ "bảo lưu quyền" tiến hành áp thuế sau thời gian chờ 30 ngày theo quy định sau khi thông báo được gửi.

Tại các thông báo trả lời các Thành viên, Hoa Kỳ đều cho rằng đây không phải là biện pháp tự vệ, mà là các biện pháp an ninh quốc gia được điều chỉnh bởi ngoại lệ an ninh quốc gia của WTO.

- Theo thông báo đề xuất “trả đũa” của Ấn Độ (G/L/1571), "việc đề xuất đình chỉ các nhượng bộ hoặc các nghĩa vụ khác sẽ diễn ra dưới hình thức tăng thuế đối với một số sản phẩm có nguồn gốc từ Hoa Kỳ. Ấn Độ bảo lưu quyền đình chỉ các nhượng bộ hoặc các nghĩa vụ khác sau khi hết 30 ngày kể từ ngày thông báo này." Ấn Độ cho biết thuế thép và nhôm của Hoa Kỳ sẽ ảnh hưởng đến 7,6 tỷ đô la giá trị xuất khẩu của nước này sang Hoa Kỳ (trong đó tiền thuế khoảng gần 2 tỷ đô la). "Đề xuất đình chỉ nhượng bộ của Ấn Độ sẽ dẫn đến một khoản thuế tương đương được thu từ các sản phẩm có nguồn gốc từ Hoa Kỳ”. Tuy nhiên, Ấn Độ không nêu chi tiết về những mặt hàng xuất khẩu nào của Hoa Kỳ sẽ bị ảnh hưởng.

Tại thông báo ngày 23/5 (G/C/W/866) trả lời Ấn Độ , Hoa Kỳ cho rằng, "Những hành động này không phải là biện pháp tự vệ và do đó, không có cơ sở để tiến hành tham vấn theo Hiệp định Tự vệ liên quan đến các biện pháp này". Hoa Kỳ đã lập luận rằng các khoản thuế là các biện pháp an ninh quốc gia được điều chỉnh bởi ngoại lệ an ninh quốc gia của WTO.

- Nhật Bản và Vương quốc Anh tham khảo các thông báo trước đó tại thời kỳ chính quyền Trump đầu tiên (2018).

Trong thông báo tại WTO ngày 12/5 (G/L/1572), Nhật Bản cho rằng các biện pháp đang được đề cập là việc tăng thuế quan và các biện pháp điều chỉnh nhập khẩu khác do Hoa Kỳ áp dụng đối với hàng nhập khẩu thép, nhôm, ô tô và phụ tùng ô tô từ một số thành viên WTO bao gồm Nhật Bản, được sửa đổi và bổ sung theo thời gian. Mặc dù Hoa Kỳ đã không thông báo các biện pháp này theo Hiệp định Tự vệ, Nhật Bản lưu ý rằng các biện pháp này có các đặc điểm của các biện pháp mà Điều XIX của GATT 1994 và Hiệp định Tự vệ áp dụng. Nhật Bản cho biết sẽ tính toán việc nâng thuế dựa trên số liệu xuất khẩu gần nhất và thông báo trước tại WTO khi áp dụng.

Tại thông báo của Anh (G/L/1570), Anh cho biết ngoài biện pháp “tự vệ” hiện tại (năm 2108, 2020) với thép và nhôm, sản phẩm nhôm thép của Anh bị áp mức thuế bổ sung (25%) (không nằm trong phạm vi biện pháp năm 2018) kể từ 12/3/2025. Anh cũng cho rằng mặc dù Hoa Kỳ đã không thông báo các biện pháp này theo Hiệp định Tự vệ, Anh cho rằng các biện pháp này là biện pháp tự vệ. Anh bảo lưu quyền “trả đũa” theo Hiệp định Tự vệ. Anh cho biết có quyền trả đũa trong các trường hợp sau: (i) đối với các biện pháp tự vệ 2025 được áp dụng mà không phải do việc gia tăng tuyệt đối hàng nhập khẩu và đối với biện pháp tăng thuế với nhôm (12/3/2025 từ 10% lên 25%), Anh sẽ trả đũa từ ngày 9/6/2025, sau thời hạn 30 ngày thông báo lên Hội đồng Hàng hoá và (ii) đối với các biện pháp tự vệ 2025 đã được thực hiện do sự gia tăng tuyệt đối hàng nhập khẩu, Anh sẽ trả đũa từ ngày 12/3/2028, hoặc từ ngày thứ năm sau khi Cơ quan Giải quyết Tranh chấp WTO thông qua, hoặc thông báo phán quyết rằng biện pháp tự vệ của Hoa Kỳ không phù hợp với WTO (nếu thời hạn này xảy ra trước). Anh cho rằng: (i) các biện pháp tự vệ 2025 sẽ dẫn đến việc Hoa Kỳ thu thuế bổ sung khoảng 0,6 tỷ bảng đối với các sản phẩm bị ảnh hưởng nhập khẩu từ Vương quốc Anh, dựa trên các giá trị nhập khẩu trong năm 2024. Đề xuất trả đũa sẽ dưới dạng tăng thuế với một số sản phẩm từ Hoa Kỳ và thông báo trước tại WTO.

Trong thông báo ngày 15/5 trả lời Nhật (G/C/W/864) và Anh (G/C/W/863), Hoa Kỳ lưu ý rằng Hoa Kỳ áp thuế với nhôm và thép vì cho rằng thuế quan là cần thiết để điều chỉnh việc nhập khẩu các mặt hàng này mà có nguy cơ làm suy yếu an ninh quốc gia của Hoa Kỳ. Mục 232 là luật an ninh quốc gia và Hoa Kỳ đang duy trì các hành động này theo ngoại lệ an ninh thiết yếu trong Điều XXI của GATT 1994. Hoa Kỳ đã không hành động theo Mục 201 của Đạo luật Thương mại năm 1974, là luật mà Hoa Kỳ áp dụng các biện pháp tự vệ. Hoa Kỳ không duy trì các hành động này theo điều khoản tự vệ/hành động khẩn cấp trong Điều XIX của GATT 1994 và Hiệp định Tự vệ. Do đó, các hành động này không phải là biện pháp tự vệ. Theo đó, không có cơ sở nào cho đề xuất của Nhật Bản, Anh về việc đình chỉ các nhượng bộ hoặc các nghĩa vụ khác theo Điều 8.2 của Hiệp định Tự vệ liên quan đến các biện pháp này.

Hơn nữa, Hoa Kỳ cho rằng Điều 8.2 quy định một Thành viên xuất khẩu có thể đình chỉ các nhượng bộ (trả đũa) sau khi tổ chức tham vấn theo Điều 12.3 với Thành viên áp dụng biện pháp tự vệ. Nhật Bản trước đây chưa bao giờ yêu cầu tham vấn theo Điều 12.3 với Hoa Kỳ liên quan đến bất kỳ mức thuế nào theo Mục 232. Theo đó, Nhật Bản đã không tuân thủ các nghĩa vụ theo Hiệp định Tự vệ. Đối với Anh, tuy Anh đã yêu cầu tham vấn theo Điều 12.3 Hiệp định Tự vệ, Hoa Kỳ cho rằng không có cơ sở để tham vấn vì đây không phải biện pháp tự vệ. Hoa Kỳ cho rằng nếu các bên có tham vấn thì cũng không thuộc phạm vi điều chỉnh của biện pháp Tự vệ và sẽ không ảnh hưởng đến quan điểm của Hoa Kỳ rằng biện pháp thuế này không phải là biện pháp tự vệ.

- Đối với EU, như đã nêu ở trên, bên cạnh việc đề nghị tham vấn vào tháng 3/2025 theo Hiệp định Tự vệ về việc bồi thường, trả đũa đối với biện pháp tăng thuế với nhôm, thép của Hoa Kỳ, ngày 9/5, EU cũng thông báo WTO đề nghị tham vấn theo Hiệp định Tự vệ về biện pháp tăng thuế của Hoa Kỳ với ô tô, phụ tùng ô tô và bia, lon nhôm rỗng (theo Mục 232) cũng như một số sản phẩm khác mà Hoa Kỳ đã áp theo Đạo luật Quyền hạn kinh tế khẩn cấp quốc tế để giải quyết tình huống khẩn cấp quốc gia mà Tổng thống Mỹ tuyên bố ngày 2/4/2025.

Tại thông báo ngày 21/5 trả lời EU (G/SG/318) về biện pháp với ô tô, Hoa Kỳ cũng lặp lại quan điểm đã trả lời các Thành viên khác và cho rằng đây không phải là biện pháp tự vệ, biện pháp áp dụng theo Mục 232 để đảm bảo luật an ninh quốc gia của Hoa Kỳ và Hoa Kỳ đang duy trì các hành động này theo ngoại lệ an ninh thiết yếu trong Điều XXI của GATT 1994. Hơn nữa, Tổng thống Hoa Kỳ đã áp thuế đối với nhiều mặt hàng nhập khẩu khác theo IEEPA, sau khi tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia phát sinh từ các mối quan hệ thương mại không có đi có lại, dẫn đến thâm hụt thương mại hàng hóa hàng năm lớn và dai dẳng của Hoa Kỳ. IEEPA là luật an ninh quốc gia và Hoa Kỳ đang duy trì các hành động này theo ngoại lệ an ninh thiết yếu trong Điều XXI của GATT 1994. Hoa Kỳ đã không thực hiện bất kỳ hành động nào trong số này theo Mục 201 của Đạo luật Thương mại năm 1974, cũng như theo Điều XIX của GATT 1994 và Hiệp định Tự vệ. Các hành động này không phải là biện pháp tự vệ và do đó, không có cơ sở để tiến hành tham vấn theo Hiệp định Tự vệ.

Trong thông báo ngày 23/5 (G/C/W/865) trả lời EU về biện pháp với nhôm thép, Hoa Kỳ cũng đã lặp lại các quan điểm trả lời các nước khác từ trước đó.

Bên cạnh đó, trong thông báo tại trang web của Uỷ ban Châu Âu, ngày 8/5 EU cũng tiến hành tham vấn công chúng về danh sách những mặt hàng nhập khẩu có thể bị áp biện pháp trả đũa trong trường hợp đàm phán EU-Hoa Kỳ không dẫn tới kết quả có lợi cho 2 bên và Hoa Kỳ không dỡ bỏ thuế. Danh sách các mặt hàng nhập khẩu từ Hoa Kỳ chiếm khoảng 95 tỷ euro bao gồm các mặt hàng công nghiệp và nông nghiệp. Ngoài ra, EU cũng tham vấn về khả năng hạn chế xuất khẩu 1 số mặt hàng EU sang Hoa Kỳ như sản phẩm hoá chất, phế liệu thép, trị giá khoảng 4,4 tỷ euro. Việc tham vấn này liên quan đến cả biện pháp thuế với ô tô và phụ tùng ô tô (25%) và thuế đối ứng của Hoa Kỳ (20% với EU nhưng được Hoa Kỳ hoãn và chỉ bị áp mức 10% giống các nước khác). Theo EU, trị giá hàng xuất khẩu của EU sang Hoa Kỳ là 379 tỷ euro (chiếm 70% trị giá xuất khẩu của EU sang Hoa Kỳ) bị áp mức thuế mới (bao gồm cả mức thuế đang được hoãn). EU cho rằng việc Hoa Kỳ tăng thuế làm tăng chi phí kinh doanh, hạn chế tăng trưởng, tăng lạm phát và sự bất định với nền kinh tế.

EU cũng cho biết sẽ tiến hành vụ việc giải quyết tranh chấp đối với Hoa Kỳ liên quan đến mức thuế đối ứng và thuế với ô tô, phụ tùng ô tô. Vì EU cho rằng các mức thuế này vi phạm các quy tắc WTO cơ bản, do đó, mục tiêu của EU là để khẳng định lại rằng cần tuân thủ các quy tắc được quốc tế và các Thành viên WTO không thể đơn phương coi thường các quy tắc này, bao gồm cả Hoa Kỳ.

Kể từ khi Hoa Kỳ áp đặt thuế quan và có hại, EU cho biết đã ưu tiên tìm kiếm một giải pháp cân bằng và có lợi lẫn nhau thông qua các cuộc đàm phán, bao gồm cả trong khuôn khổ đình chỉ một phần thuế trong 90 ngày do Hoa Kỳ công bố. Những cuộc đàm phán này đang diễn ra cả ở cấp độ chính trị và kỹ thuật. EU tiếp tục chuẩn bị các biện pháp đối phó tiềm năng để bảo vệ người tiêu dùng và ngành công nghiệp, song song với các cuộc đàm phán và trong trường hợp những điều này không mang lại kết quả thỏa đáng. Mặc dù tham vấn cộng đồng là một bước cần thiết trong quá trình này, nhưng không tự động dẫn đến việc áp dụng các biện pháp đối phó.

EU cho biết sẽ tiếp tục giám sát cẩn thận sự chuyển hướng tiềm năng của xuất khẩu toàn cầu lên thị trường EU, có thể là do thuế quan của Hoa Kỳ áp đặt đối với các nước thứ ba. Ngoài ra, EU sẽ tiếp tục theo đuổi các cuộc đàm phán với các đối tác khác để tìm các mối xuất khẩu mới và đa dạng hóa các nguồn cung cấp. EU cũng sẽ tiếp tục giảm các rào cản và củng cố thị trường EU.

Chủ tịch Ủy ban Châu Âu (EC) Ursula von der Leyen, cho biết: “Thuế quan đã có tác động tiêu cực đến các nền kinh tế toàn cầu. EU vẫn hoàn toàn cam kết tìm kiếm kết quả đàm phán với Hoa Kỳ. EU cho rằng có thể đạt được thoả thuận vì lợi ích của người tiêu dùng và doanh nghiệp của 2 bên. Đồng thời, EU cũng sẽ chuẩn bị cho tất cả khả năng.”

EU sẽ hành động theo Quy định thực thi của EU, theo đó xem xét các biện pháp của Hoa Kỳ là các biện pháp tự vệ. EU đề nghị các bên bị ảnh hưởng bởi biện pháp của Hoa Kỳ có ý kiến đóng góp đến ngày 10/6/2025. Trên cơ sở đầu vào được thu thập, EU sẽ hoàn thiện đề xuất của mình cho việc áp dụng các biện pháp đối phó và tham khảo ý kiến các quốc gia thành viên. Sau khi quá trình này được hoàn thành, Ủy ban nhằm mục đích có hành vi pháp lý áp đặt các biện pháp đối phó sẵn sàng sử dụng trong các cuộc đàm phán trường hợp với Hoa Kỳ không tạo ra kết quả thỏa đáng. Song song, một khi EU chính thức gửi yêu cầu tham vấn WTO sớm, hai bên sẽ có tối đa hai tháng để tìm một giải pháp chung. Nếu các cuộc tham vấn thất bại, EU sẽ có thể yêu cầu thành lập Ban Hội thẩm.

2.4. Một số vụ việc theo cơ chế giải quyết tranh chấp WTO

a. Đối với biện pháp năm 2025 của Hoa Kỳ

- Động thái của 1 số Thành viên: Kể từ tháng 3/2025, đã có 5 vụ việc các Thành viên kiện Hoa Kỳ (DS633, 634, 635, 637, 638), trong đó: Trung Quốc và Ca-na-đa gửi Hoa Kỳ yêu cầu tham vấn theo thủ tục giải quyết tranh chấp tại WTO (vụ việc DS633 của Trung Quốc ngày 4/2/2025 và ngày 4/3/2025, DS634 của Ca-na-đa ngày 4/3/2025) liên quan đến biện pháp tăng thuế của Hoa Kỳ. Theo đó, Trung Quốc và Ca-na-đa cho rằng biện pháp của Hoa Kỳ vi phạm quy định của WTO về quy tắc đối xử tối huệ quốc (MFN) và cam kết của Hoa Kỳ tại biểu thuế quan. Trung Quốc yêu cầu tham vấn về biện pháp tăng thuế của Hoa Kỳ (tăng gấp đôi thuế quan lên mức 20% với toàn bộ hàng hoá của Trung Quốc, có hiệu lực từ 4/3/2025). Ca-na-đa đã yêu cầu tham vấn về các biện pháp áp dụng mức thuế nhập khẩu theo giá trị 25% đối với hàng hóa phi năng lượng của Ca-na-đa và mức thuế nhập khẩu theo giá trị 10% đối với hàng hóa năng lượng của Ca-na-đa nhập khẩu vào Hoa Kỳ. Các mức thuế nhập khẩu này được áp dụng ngoài bất kỳ mức thuế nào do Hoa Kỳ áp dụng theo các cam kết thuế quan của mình như được nêu trong Biểu thuế nhượng bộ GATT 1994. Ngoài việc cho rằng Hoa Kỳ vi phạm GATT, Ca-na-đa còn cho rằng Hoa Kỳ vi phạm Hiệp định Thuận lợi hoá thương mại TFA.

Ngày 13/3/2025, Ca-na-đa tiếp tục kiện Hoa Kỳ tại WTO về việc áp thuế bổ sung với nhôm, thép (vụ DS635). Ca-na-đa cho rằng Hoa Kỳ vi phạm cam kết tại biểu thuế quan (theo GATT).

Ngày 3/4/2025, Ca-na-đa gửi tham vấn về việc áp thuế bổ sung với ô tô, phụ tùng ô tô (DS637) cũng với cáo buộc Hoa Kỳ vi phạm cam kết tại biểu thuế quan (theo GATT).

Ngày 4/4/2025, Trung Quốc gửi tham vấn về việc Hoa Kỳ áp thuế đối ứng toàn cầu (universal) và thuế bổ sung với các nước cụ thể (DS 638) và cho rằng biện pháp Hoa Kỳ vi phạm MFN, cam kết tại biểu thuế quan (GATT), Hiệp định Định giá Hải quan và Hiệp định Trợ cấp. Tiếp đến, ngày 9 và 11/4, Trung Quốc gửi tham vấn bổ sung về các biện pháp thuế bổ sung với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc.

- Trả lời của Hoa Kỳ: Hoa Kỳ đã trả lời đồng ý tham vấn với các vụ việc trên. Tuy nhiên, Hoa Kỳ đều cho rằng việc này không ảnh hưởng đến quan điểm của Hoa Kỳ rằng các hành động do Trung Quốc, Ca-na-đa trích dẫn là các vấn đề về an ninh quốc gia không thể xem xét hoặc có khả năng giải quyết bằng giải quyết tranh chấp của WTO, hoặc liệu từng mục trong các thông báo tham vấn nêu trên có cấu thành một "biện pháp" theo nghĩa của Điều 4 DSU hay không. Ngoài ra, Hoa Kỳ cho rằng mọi Thành viên của WTO đều có thẩm quyền tự quyết định các biện pháp mà họ cho là cần thiết để bảo vệ các lợi ích an ninh thiết yếu của mình, như được quy định tại GATT 1994. Bên cạnh đó, Hoa Kỳ cho rằng Trung Quốc, Ca-na-đa vô lý khi viện dẫn giải quyết tranh chấp đối với cáo buộc vi phạm các quy tắc của WTO trong khi bản thân lại đơn phương quyết định áp dụng các biện pháp đối phó mà không có lý do chính đáng rõ ràng theo các quy tắc của WTO.

+ Đối với Trung Quốc:

Vụ việc DS633: trong thông báo ngày 18/3/2025, Hoa Kỳ cho rằng ngày 4/2/2025, Trung Quốc công bố mức thuế bổ sung 10 hoặc 15% đối với một số sản phẩm có xuất xứ từ Hoa Kỳ để đáp trả các hành động của Hoa Kỳ được liệt kê trong yêu cầu tham vấn ngày 4/2/2025. Ngày 4/3/2025, Trung Quốc đã công bố mức thuế bổ sung 10 hoặc 15% đối với các sản phẩm có xuất xứ từ Hoa Kỳ để đáp trả các hành động của Hoa Kỳ được liệt kê trong yêu cầu tham vấn ngày 4/3/2025.

Vụ việc DS638: trong thông báo ngày 16/4/2025 và ngày 23/4/2025, Hoa Kỳ cho rằng ngày 4/4/2025, Trung Quốc công bố mức thuế bổ sung 34% đối với một số sản phẩm có nguồn gốc từ Hoa Kỳ để đáp trả các hành động của Hoa Kỳ được liệt kê trong yêu cầu tham vấn ngày 4/4/2025 của Trung Quốc. Ngày 9/4/2025, Trung Quốc công bố mức thuế tăng 84% đối với một số sản phẩm có nguồn gốc từ Hoa Kỳ để đáp trả các hành động của Hoa Kỳ được liệt kê trong yêu cầu tham vấn ngày 9/4/2025. Ngày 11/4/2025, Trung Quốc một lần nữa tuyên bố tăng thêm thuế quan 125% đối với một số sản phẩm có nguồn gốc từ Hoa Kỳ để đáp trả các hành động của Hoa Kỳ được liệt kê trong yêu cầu tham vấn ngày 11/4/2025.

+ Đối với các vụ việc của Ca-na-đa, Hoa Kỳ đã có thông báo tại WTO (ngày 18/3/2025 vụ DS634, ngày 25/3/2025 vụ DS635, ngày 15/4/2025 vụ DS637). Tuy nhiên, Hoa Kỳ cho rằng Ca-na-đa đã đưa ra quyết định đơn phương áp dụng các biện pháp thuế quan đối với hàng hóa của Hoa Kỳ để đáp trả các hành động của Hoa Kỳ được liệt kê trong yêu cầu tham vấn. Cụ thể, với vụ DS634, Ca-na-đa "áp dụng biện pháp đối phó" là áp thuế 25% từ ngày 4/3/2025 đối với một số sản phẩm có nguồn gốc từ Hoa Kỳ "để đáp trả thuế quan [của Hoa Kỳ]", và tuyên bố ý định áp thuế 25% đối với các sản phẩm bổ sung có nguồn gốc từ Hoa Kỳ. Với vụ DS 635, Ca-na-đa áp dụng mức thuế 25% đối với 29,8 tỷ đô la Ca-na-đa kể từ ngày 13/3/2025 đối với các sản phẩm nhập khẩu từ Hoa Kỳ. với vụ DS637, Ca-na-đa đã áp dụng mức thuế 25% từ ngày 9/4/2025, đối với một số loại ô tô từ Hoa Kỳ. Ca-na-đa tuyên bố rằng "các biện pháp đối phó này sẽ vẫn được áp dụng cho đến khi Hoa Kỳ xóa bỏ thuế quan đối với thép, nhôm và ngành ô tô của Ca-na-đa".

b. Đối với biện pháp năm 2018 của Hoa Kỳ

- Các Thành viên kiện Hoa Kỳ:

 Trước đó, năm 2018, tại nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Trump, ngày 8/3/2018, Hoa Kỳ tăng thuế nhập khẩu 25% với thép và 10% với nhôm (tuy nhiên miễn thuế cho nhiều nước, gồm Argentina, Úc, Brazil, Hàn Quốc). EU, Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ, Nga, Ấn Độ cũng đều gửi yêu cầu tham vấn theo quy định tại Điều 12.3 Hiệp định Tự vệ tới Hoa Kỳ. Sau khi tham vấn không thành công, các nước này gửi thông báo trả đũa tới WTO theo Điều 12.5 Hiệp định Tự vệ bao gồm các mặt hàng dự kiến trả đũa.

 Ngoài ra, tại thời điểm đó, cũng có 9 vụ giải quyết tranh chấp kiện Hoa Kỳ (DS 544, 547, 548, 550, 551, 552, 554, 556, 564) liên quan đến biện pháp thuế với thép, nhôm của Hoa Kỳ theo Mục 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại năm 1962  (vấn đề an ninh quốc gia). 9 Thành viên WTO (Ca-na-đa, Trung Quốc, EU, Ấn Độ, Mê-hi-cô, Na uy, Nga, Thuỵ Sĩ, Thổ Nhĩ Kỳ) đã kiện Hoa Kỳ (và cũng đều nêu Hiệp định Tự vệ, GATT 1994). Một số Thành viên này cũng coi biện pháp của Hoa Kỳ là biện pháp tự vệ và do đó áp biện pháp trả đũa với hàng hoá Hoa Kỳ theo Điều 8.2 Hiệp định Tự vệ.

Vụ việc DS547 (Ấn Độ kiện), DS550 (Ca-na-đa kiện), DS551 (Mê-hi-cô kiện) đã đạt được thoả thuận chung, vụ DS554 (Nga kiện): thời hạn của Ban Hội thẩm đã hết. Vụ việc của EU cũng chấm dứt thủ tục Ban Hội thẩm vào tháng 1/2022, các bên đồng ý sử dụng quy định về trọng tài theo Điều 25 DSU và đã giải quyết vụ việc.

4 vụ việc còn lại: DS 544 (Trung Quốc kiện), DS552 (Na uy kiện), DS556 (Thuỵ Sĩ kiện), DS564 (Thổ Nhĩ Kỳ kiện): đang trong giai đoạn kháng cáo. Theo đó, Ban Hội thẩm vụ trong các vụ việc này kết luận rằng:

+ thuế đối với thép và nhôm không phù hợp với Điều II:1 GATT 1994 do vượt quá mức thuế quan trong biểu cam kết thuế của Hoa Kỳ. Ban Hội thẩm cũng kết luận rằng các miễn trừ từ thuế với các sản phẩm thép và nhôm từ một số quốc gia không phù hợp với yêu cầu MFN theo Điều I:1 GATT 1994.

+ Đối với việc xem xét liệu có áp dụng Điều XIX GATT 1994 và Hiệp định Tự vệ hay không, Ban Hội thẩm đã xem xét Điều 11.1(c) Hiệp định Tự vệ, quy định rằng Hiệp định “không áp dụng cho các biện pháp được tìm kiếm, được thực hiện hoặc duy trì bởi một thành viên theo các quy định của GATT 1994 mà không phải Điều XIX”. Theo đó, Ban Hội thẩm đã kết luận dựa trên bằng chứng về sự thiết kế và áp dụng các biện pháp bị kiện rằng các biện pháp này được tìm kiếm, thực hiện hoặc duy trì theo Điều XXI GATT 1994 (ngoại lệ về an ninh). Do đó, Ban Hội thẩm nhận thấy rằng Hiệp định Tự vệ không áp dụng cho các biện pháp bị kiện.

+ Đối với lập luận của Hoa Kỳ về Điều XXI GATT 1994 (ngoại lệ về an ninh): Hoa Kỳ đã viện dẫn Điều XXI(b) GATT 1994 liên quan đến các biện pháp bị kiện là “bất kỳ hành động nào mà được coi là cần thiết để bảo vệ lợi ích an ninh thiết yếu”. Hoa Kỳ lập luận thêm rằng các biện pháp của họ “được thực hiện trong thời gian chiến tranh hoặc các tình huống khẩn cấp khác trong quan hệ quốc tế”, theo Điều XXI(b)(iii). Ban Hội thẩm cho rằng “một trường hợp khẩn cấp trong quan hệ quốc tế”, theo Điều XXI(b)(iii) đề cập đến các tình huống có mức độ nghiêm trọng nhất định và căng thẳng quốc tế có tính chất quan trọng hoặc nghiêm trọng về tác động của chúng đối với quan hệ quốc tế. Ban Hội thẩm bác bỏ lập luận của Hoa Kỳ và kết luận rằng các biện pháp bị kiện không “được thực hiện trong thời gian chiến tranh hoặc trường hợp khẩn cấp khác trong quan hệ quốc tế”, theo Điều XXI (b) (iii) của GATT 1994.

- Hoa Kỳ kiện một số Thành viên: Mặt khác, Hoa Kỳ cũng kiện lại tại WTO 6 vụ (DS557, 558, 559, 560, 561, 566, 585) các biện pháp trả đũa này (với Ca-na-đa, Trung Quốc, EU, Mê-hi-cô, Thổ Nhĩ Kỳ, Nga, Ấn Độ). Hoa Kỳ cho rằng các biện pháp này vi phạm quy định MFN (GATT). Trong các vụ việc này:

+ Tháng 5/2019, Hoa Kỳ đã đạt được giải pháp chung với Ca-na-đa, Mê-hi-cô (dỡ bỏ 1 số thuế).

+ Tháng 7/2023, Hoa Kỳ đạt giải pháp chung với Ấn Độ.

+ Nga hoãn vụ việc và thẩm quyền của Ban Hội thẩm đã hết.

+ Tháng 1/2022: Vụ việc của EU cũng chấm dứt thủ tục Ban Hội thẩm, các bên đồng ý sử dụng quy định về trọng tài theo Điều 25 DSU và đã giải quyết vụ việc.

+ Trong 2 vụ việc còn lại (DS558 với Trung Quốc, DS561 với Thổ Nhĩ Kỳ), báo cáo Ban hội thẩm được ban hành theo đó bãi bỏ lập luận của Hoa Kỳ về việc áp dụng Điều XXI GATT 1994 (ngoại lệ về an ninh quốc gia) và cũng kết luận việc trả đũa là vi phạm quy định II:1(a) và II:1(b) vì áp vượt mức thuế trong cam kết tại biểu thuế. Các vụ việc cũng bị các nước bị đơn kháng cáo.

Nguồn: Cục PVTM