5 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa tăng 14%, vượt kỳ vọng và trở thành điểm sáng trong bối cảnh kinh tế toàn cầu bất ổn. 

Tuy nhiên, đằng sau con số ấn tượng ấy là những lo ngại về chi phí tăng, rào cản kỹ thuật và sự phụ thuộc lớn vào khối FDI cùng nguyên liệu nhập khẩu, khiến triển vọng dài hạn không dễ đoán định.

Điểm nghẽn trong chuỗi giá trị

Năm 2025 được dự báo là một năm đầy biến động và khó lường đối với kinh tế toàn cầu, và Việt Nam không phải là ngoại lệ. Giữa bối cảnh xung đột vũ trang, bất ổn thương mại, thiên tai cực đoan đe dọa chuỗi cung ứng, và đặc biệt là chính sách áp thuế nhập khẩu 10% toàn bộ hàng hóa vào Mỹ của chính quyền Tổng thống Donald Trump, doanh nghiệp Việt đang phải căng mình thích nghi với những "làn gió ngược" không nhỏ.

Hàng loạt tổ chức tài chính quốc tế như WB, OECD đã hạ thấp dự báo tăng trưởng toàn cầu năm 2025. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến các đối tác thương mại lớn của Việt Nam, khi kinh tế Mỹ tăng trưởng âm, Trung Quốc đối mặt với giảm phát và châu Âu tăng trưởng yếu. Cùng với đó, các rào cản phi thuế quan ngày càng khắt khe như CBAM (thuế carbon biên giới), luật chống phá rừng, tiêu chuẩn lao động – môi trường từ EU và Mỹ… tiếp tục gia tăng áp lực lên hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.

Bối cảnh này đặt doanh nghiệp Việt vào thế phải thích ứng nhanh, cạnh tranh không chỉ bằng giá mà còn bằng khả năng tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế và sự linh hoạt trong điều chỉnh chuỗi cung ứng.

Dù đạt mức tăng trưởng xuất khẩu 14%, nhưng cán cân thương mại 5 tháng đầu năm chỉ đạt xuất siêu 4,67 tỷ USD, thấp hơn nhiều so với cùng kỳ năm trước (8,71 tỷ USD). Trong khi đó, Việt Nam nhập siêu lớn từ Trung Quốc (45,9 tỷ USD), Hàn Quốc và ASEAN, chủ yếu là nguyên phụ liệu phục vụ sản xuất.

Đáng chú ý, khu vực FDI tiếp tục chiếm tới 72,5% tổng kim ngạch xuất khẩu. Điều này cho thấy phần lớn giá trị xuất khẩu vẫn phụ thuộc vào các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, đồng thời làm nổi bật điểm nghẽn về năng lực nội sinh trong chuỗi sản xuất, xuất khẩu của doanh nghiệp trong nước.

Kích cầu trong nước, mở rộng thị trường xuất khẩu

Tại cuộc họp báo quý II/2025, Bộ Công Thương cảnh báo căng thẳng địa chính trị tại Trung Đông, đặc biệt giữa Israel và Iran, đang gây áp lực lớn lên chuỗi vận tải toàn cầu. Cước vận chuyển, phí bảo hiểm và thời gian giao hàng đều có xu hướng tăng do các hãng tàu phải chuyển hướng tránh vùng xung đột, kéo theo nguy cơ thiếu container rỗng và tắc nghẽn tại các cảng biển.

Trước tình hình này, Bộ Công thương khuyến nghị doanh nghiệp cần chủ động theo dõi diễn biến khu vực, rà soát điều khoản hợp đồng, cân nhắc phương án vận chuyển thay thế và tăng cường trao đổi với đối tác để ứng phó kịp thời.

Trước áp lực từ thị trường quốc tế, nội lực thị trường trong nước đang trở thành chỗ dựa quan trọng. Theo thống kê, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng 5 tháng đầu năm tăng 9,7%, mức tăng này tuy chưa đạt kỳ vọng, nhưng cho thấy sức cầu đang phục hồi tốt.

Cùng đó, thương mại điện tử tiếp tục là điểm sáng khi duy trì tốc độ tăng trưởng 17-18%, trở thành công cụ quan trọng hỗ trợ tiêu dùng, sản xuất và xuất khẩu trong bối cảnh chuỗi cung ứng truyền thống gặp nhiều rào cản.

Để đạt mục tiêu tăng trưởng 8% cả năm, ngành Công Thương đang triển khai loạt giải pháp chiến lược: ổn định cung ứng điện, đẩy nhanh hoàn thiện hành lang pháp lý cho thương mại điện tử và công nghiệp trọng điểm; thúc đẩy phát triển thị trường nội địa, kiểm soát hàng gian - hàng giả và đặc biệt là đàm phán thương mại với Hoa Kỳ để xử lý thuế đối ứng. Cùng với đó là việc khai thác sâu hơn các FTA đã ký, cảnh báo rủi ro gian lận xuất xứ và đẩy mạnh xúc tiến thương mại theo hướng chuyên nghiệp.

Nhìn chung, dù đối mặt với nhiều "gió ngược" từ bên ngoài và một số chỉ tiêu chưa đạt kỳ vọng, doanh nghiệp Việt Nam vẫn đang cho thấy sự phục hồi tích cực trong sản xuất và thương mại. Với những định hướng và giải pháp quyết liệt từ Bộ Công Thương và Chính phủ, mục tiêu tăng trưởng kinh tế cả năm 2025 vẫn hoàn toàn khả thi nếu đà tăng trưởng hiện tại được duy trì và phát huy hiệu quả trong nửa cuối năm.

Sự đồng hành giữa Nhà nước và doanh nghiệp sẽ là chìa khóa để Việt Nam vững vàng vượt qua những thách thức, tiếp tục khẳng định vị thế trong dòng chảy kinh tế toàn cầu.

Nguồn: Tạp chí Hải quan

• Khảo sát nhanh (2'): Yêu cầu thẩm định chuỗi cung ứng của một số thị trường EU đối với hàng xuất khẩu Việt Nam
• Đàm phán song phương về thương mại đối ứng Việt Nam-Hoa Kỳ đạt nhiều tiến bộ
• Canada có thể áp thêm thuế đối với thép và nhôm của Mỹ
• Việt Nam muốn cùng Mỹ xây dựng quy tắc xuất xứ hài hòa
• Đàm phán thuế quan chưa kết thúc, một mặt hàng Việt Nam bị Mỹ điều tra với cáo buộc bán phá giá 152%