Theo các nhà phân tích phân tích, cuộc đấu quyền lực kéo dài giữa Washington và Bắc Kinh đang khiến các nền kinh tế châu Á "đi trên dây" khi họ phải căng mình giữa rủi ro và cơ hội.

Châu Á "đi trên dây" giữa căng thẳng thương mại Mỹ-Trung

Bị cuốn vào vòng xoáy cạnh tranh quyền lực giữa Trung Quốc và Mỹ, châu Á giống như một mảnh gỗ trôi dạt bị sóng đánh tứ phía, các chuyên gia bình luận trên SCMP.

Khi các thời hạn áp thuế quan trọng đang đến gần vào tháng 7, và căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới vẫn kéo dài, nhiều quốc gia trong khu vực đối mặt với lựa chọn khó khăn và thực tế: nghiêng về Washington và thắt chặt chuỗi cung ứng theo yêu cầu, hay duy trì sự mập mờ chiến lược để bảo vệ mối quan hệ kinh tế sâu sắc với Bắc Kinh?

Châu Á hiện đang gắn chặt chuỗi cung ứng, công nghệ, thị trường và đầu tư với Trung Quốc – chiếm khoảng 1/3 tổng kim ngạch thương mại của Trung Quốc, tương đương 1.890 tỷ USD vào năm ngoái. Trong khi đó, một số quốc gia trong khu vực lại cần đến cam kết an ninh từ Mỹ để cân bằng ảnh hưởng ngày càng lớn của Trung Quốc, theo nhận định của giới phân tích.

Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của 18 nước trong khu vực, và đã giữ vị trí đối tác hàng đầu của ASEAN suốt 15 năm liên tiếp.

Tuy nhiên, sự bất đối xứng kinh tế và lợi thế quân sự đã giúp Bắc Kinh nắm đòn bẩy trong thương mại, trong khi đó, Washington đại diện cho sự đa dạng hóa, công nghệ tiên tiến và cân bằng chiến lược nhờ hiện diện quân sự và đầu tư.

Điều đó buộc các nền kinh tế châu Á phải "đi dây": hưởng lợi từ thị trường rộng lớn của Trung Quốc nhưng vẫn phải cảnh giác với sự phụ thuộc quá mức.

Đối với nhiều quốc gia, duy trì mối quan hệ với cả hai bên đã trở thành một chiến lược sinh tồn.

“Còn quá sớm để nói đến việc châu Á chia thành các ‘phe’, bởi khu vực này không thể thiếu cả Trung Quốc lẫn Mỹ”, Vivek Kelkar, nhà phân tích độc lập tại Ấn Độ nhận định.

Kelkar cho rằng một số nhà lãnh đạo như Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim dù có lời lẽ thân thiện với Trung Quốc, nhưng ông Ibrahim cũng hiểu rằng nếu thiếu Mỹ, họ sẽ dễ bị Bắc Kinh lấn át về cả kinh tế lẫn chính trị.

Mỹ và Trung Quốc đều đã vũ khí hóa chuỗi cung ứng và thương mại, nhưng châu Á vẫn đang giữ thế cân bằng, gửi thông điệp tới Washington rằng họ có những lựa chọn khác.

Ví dụ, Malaysia cho biết các cuộc đàm phán thuế quan với Mỹ chỉ là một phần trong chiến lược rộng hơn nhằm giảm tác động tới xuất khẩu – thông qua đa dạng hóa thị trường và cải cách kinh tế.

Các mức thuế mới và cuộc chơi "đòn bẩy" của Mỹ

Tháng 4, ông Trump áp thuế 10% lên toàn bộ hàng nhập khẩu, và công bố mức thuế "có đi có lại" với nhiều quốc gia:

Hàn Quốc: 25%; Nhật Bản: 24%; Thái Lan: 36%; Việt Nam: 46%; Campuchia: 49%

Sau đó, tất cả các nước trừ Trung Quốc được gia hạn đến 9/7 để thương lượng và xin miễn trừ.

Mỹ yêu cầu các nước đưa ra đề xuất tốt nhất về thuế suất, hạn ngạch mua hàng công nghiệp và nông sản Mỹ, và giải quyết rào cản phi thuế quan.

Ông Stephen Olson, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Đông Nam Á (ISEAS), nhận định Mỹ sẽ tập trung vào các nền kinh tế lớn như Nhật Bản, Hàn Quốc, Việt Nam vì khó có thể đàm phán với từng nước.

Dù Nhà Trắng nói rằng nhiều thỏa thuận sắp hoàn tất, mới chỉ có Anh ký kết một thỏa thuận với Mỹ. Mỹ và Trung Quốc hiện cũng đồng ý tạm dừng phần lớn thuế quan trong 90 ngày, kết thúc vào 12/8.

Đâu là lợi thế và rủi ro của châu Á?

“Châu Á muốn thu hút đầu tư vào khu vực mình – và hiện chưa có ai ‘xu nịnh’ ông Trump cả", ông Kelkar bình luận.

Về phần mình, Trung Quốc cũng đang thắt chặt quan hệ kinh tế với Đông Nam Á và Trung Đông, làm tăng sức hấp dẫn, theo ông Kelkar.

Các nước lớn ở châu Á đều có ưu tiên riêng, và sẽ không dễ dàng nhượng bộ Mỹ. Theo các chuyên gia, các cuộc đàm phán song phương giữa Mỹ và các nước lớn như Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản và Hàn Quốc có thể sẽ cần thêm thời gian và sự linh hoạt, đặc biệt trong bối cảnh bầu cử Thượng viện Nhật Bản diễn ra vào tháng 7.

Trong khi đó, các nước Đông Nam Á, như Việt Nam, lại cảm thấy bị kẹt giữa hai siêu cường, đặc biệt khi một số công ty Trung Quốc dùng khu vực này để lách thuế và lệnh trừng phạt của Mỹ.

Liu Wan-Hsin, một nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Kinh tế Thế giới Kiel, cho biết trong khi các nước ASEAN sẽ được hưởng lợi từ hoạt động kinh tế và xuất khẩu gia tăng, thì thặng dư thương mại lớn hơn với Mỹ cũng có thể khiến họ trở thành mục tiêu của chính sách thuế quan của chính quyền Trump, khi ông Trump cho rằng thâm hụt thương mại của Mỹ là một vấn đề lớn.

Bà Liu nhận định thêm rằng, do sức mạnh đàm phán của các quốc gia ASEAN khá hạn chế nên "họ có thể sẽ sẵn sàng nhượng bộ hơn để giữ mức thuế quan của Mỹ ở mức thấp khi thời hạn đang đến gần".

Năm 2024, châu Á đóng góp gần 60% tăng trưởng kinh tế toàn cầu, trong đó Trung Quốc giữ vai trò chủ đạo. Châu Á được nhận định sẽ là khu vực then chốt trong việc định hình chính sách thuế quan và thương mại toàn cầu của Mỹ trong thời gian tới.

Trường hợp Việt Nam: Đứng giữa "hai dòng chảy"

Nền kinh tế Việt Nam gắn chặt với cả Mỹ và Trung Quốc. Năm 2024, xuất khẩu sang Mỹ của Việt Nam đạt 119,6 tỷ USD. Mỹ trở thành thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam và chiếm gần 30% tổng sản phẩm quốc nội. Trong khi đó, Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam, với giá trị thương mại đạt mức kỷ lục 205,2 tỷ USD vào năm ngoái, theo dữ liệu hải quan Việt Nam.

Ông Jack Nguyen (InCorp, TP.HCM) xác nhận rằng doanh nghiệp Việt đang chịu áp lực từ cả hai phía Mỹ lẫn Trung Quốc, với việc siết kiểm tra, kê khai và khai báo nguồn gốc.

Việt Nam hiện đang đàm phán để mức thuế áp lên không vượt quá 18%, thay vì 46% như ban đầu.

Một vòng đàm phán thứ hai giữa Việt Nam và Mỹ đã diễn ra ở Washington vào cuối tháng 5. Mỹ đã đưa ra một “danh sách dài” các yêu cầu khó khăn, bao gồm việc giảm nhập khẩu hàng công nghiệp Trung Quốc.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, khả năng Mỹ gia hạn chưa áp thuế thêm 90 ngày là có thể xảy ra, để tránh gây sốc cho kinh tế và thị trường tài chính Mỹ.

Nguồn: Thế Giới Tiếp Thị

• Khảo sát nhanh (2'): Yêu cầu thẩm định chuỗi cung ứng của một số thị trường EU đối với hàng xuất khẩu Việt Nam
• Mỹ bất ngờ thông báo đã đạt được thỏa thuận khung về thương mại với Trung Quốc
• Chính quyền Mỹ để ngỏ khả năng lùi thời hạn áp thuế đối ứng
• Các nước tăng tốc đàm phán với Mỹ khi thời hạn hoãn áp thuế sắp hết
• Các Nghị định thư tạo bước tiến cho xuất khẩu nông sản sang thị trường Trung Quốc