Hai năm liên tục có lượng cà phê xuất khẩu tối thiểu 5.000 tấn/năm; có kho chứa và khả năng chế biến tối thiểu 5.000 tấn/năm,... là những điều kiện bắt buộc nếu như doanh nghiệp muốn tham gia vào "sàn đấu” thị trường xuất khẩu cà phê. Liệu những rào cản này có đưa ngành cà phê nước nhà thoát khỏi cảnh tranh mua tranh bán, đưa chất lượng hàng xuất khẩu lên cao?

Độc quyền sẽ rơi vào doanh nghiệp lớn?

Với quyết định đưa cà phê vào mặt hàng xuất khẩu có điều kiện đồng nghĩa rằng, hàng trăm doanh nghiệp thu mua, chế biến và xuất khẩu cà phê bị loại khỏi "sàn đấu”. Bởi điều kiện để doanh nghiệp có thể tham gia xuất khẩu là kinh nghiệm thị trường, bảo quản, chế biến và năng lực tài chính... rất ngặt nghèo. Theo đó các doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu cà phê phải có ít nhất một cơ sở chế biến cà phê, với kho chứa phù hợp đáp ứng đầy đủ các điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm. Ngoài ra, doanh nghiệp đã tham gia chế biến và xuất khẩu cà phê trong hai năm liên tục với khối lượng cà phê xuất khẩu tối thiểu 5.000 tấn/năm... thì mới được quyền thu mua và xuất khẩu.

Theo đánh giá, thời gian qua việc chế biến và xuất khẩu cà phê gần như bị thả lỏng. Nhiều doanh nghiệp, kể cả những doanh nghiệp không liên quan và cũng không am hiểu nhiều về cà phê, vẫn thoải mái tham gia vào thị trường xuất khẩu cà phê nên dẫn đến tình trạng tranh mua, tranh bán, không quan tâm đến chất lượng sản phẩm xuất khẩu. Điều đó dẫn đến hệ quả là cà phê Việt Nam xuất khẩu luôn nằm ở thứ vị cao về khối lượng nhưng giá luôn thấp hơn nhiều so với mặt hàng cùng chủng loại của nhiều quốc gia khác.

Hiệp hội Cà phê – ca cao Việt Nam (Vifoca) cho rằng, để nâng cao chất lượng cà phê xuất khẩu của Việt Nam, tránh tình trạng rối loạn thị trường... cần phải tái thiết lại các doanh nghiệp thu mua xuất khẩu bằng những hàng rào kỹ thuật. Ông Lương Văn Tự, Chủ tịch Vifoca ủng hộ việc đưa cà phê vào mặt hàng kinh doanh có điều kiện, mặc dù ít nhiều trong thời gian đầu một số doanh nghiệp sẽ gặp khó. Và cũng theo dự đoán của Vicofa, nếu áp dụng điều kiện trong kinh doanh, chỉ có khoảng 50 - 60 doanh nghiệp đủ điều kiện xuất khẩu cà phê.

Theo con số thống kê của Vifoca, Việt Nam hiện có 168 doanh nghiệp XK cà phê nhưng chủ yếu bán cho 12 nhà buôn lớn của thế giới có đại diện tại Việt Nam. Như vậy, có thể hiểu rằng, thực chất phần lớn các doanh nghiệp kinh doanh cà phê của Việt Nam chỉ đóng vai trò như là những người thu gom. Việc này dẫn đến tình trạng cà phê Việt Nam dễ dàng bị ép giá.

Trong khi Vicofa ủng hộ việc sàng lọc doanh nghiệp kinh doanh, xuất khẩu cà phê thì không ít doanh nghiệp tỏ ra lo ngại nếu áp dụng điều kiện nêu trên, trong tương lai gần sẽ chỉ có doanh nghiệp nước ngoài đủ điều kiện tham gia thị trường, thế độc quyền sẽ rơi vào tay các doanh nghiệp lớn từ đó nạn ép giá còn kinh khủng hơn... Khó có doanh nghiệp tư nhân nào của Việt Nam có thể đạt được số lượng xuất khẩu như quy định và những doanh nghiệp mới muốn tham gia thị trường cũng không thể đạt được những điều kiện này.

Sàng lọc để lớn mạnh

Một chuyên gia trong ngành nông nghiệp phân tích, việc đưa cà phê vào mặt hàng xuất khẩu có điều kiện sẽ có những ưu khuyết điểm nhất định.

Việc áp dụng những điều kiện mới có thể làm hạn chế doanh nghiệp xuất khẩu trong ngắn hạn nhưng khối lượng xuất khẩu tập trung với giá cao cho cà phê chất lượng có thể giúp bù đắp lại các chi phí sản xuất, nâng cao sức cạnh tranh cà phê Việt Nam thời hội nhập.

Nhiều người còn lo ngại về tình trạng cá lớn nuốt cá bé, khi mà các doanh nghiệp nước ngoài đang chiếm lợi thế về tài chính sẽ lấn át doanh nghiệp nội địa. Có chuyên gia cho rằng, cà phê là một trong những mặt hàng nông sản xuất khẩu quan trọng của Việt Nam. Tuy nhiên, cà phê Việt Nam có chất lượng tương đối thấp do trang thiết bị chế biến, sấy khô nghèo nàn, công nghệ thu hoạch lạc hậu. "Nếu như loại bớt được các cơ sở xuất khẩu, chế biến yếu kém, những doanh nghiệp không đủ điều kiện sẽ trở thành những nhà cung ứng cho các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu lớn trong và ngoài nước thì cũng nên làm” - vị này nói.

Theo phân tích khác, hiện Việt Nam xuất khẩu khoảng 1,2 triệu tấn cà phê/năm, trong đó doanh nghiệp trong nước xuất khẩu một lượng lớn, khoảng 800.000 - 900.000 tấn. Còn lại là doanh nghiệp nước ngoài, vì vậy, sẽ khó xảy ra tình trạng ngoại át nội.

Nguồn: Báo Đại đoàn kết

• Dự thảo quy định kiểu dáng sinh thái đối với điện thoại của EU
• Tòa Phúc thẩm liên bang Mỹ tạm thời khôi phục các mức thuế toàn cầu của Tổng thống Trump
• Thủ tướng đề nghị Mỹ có cách tiếp cận cân bằng hơn trong đàm phán thuế quan với Việt Nam
• Gạo, nước mắm Việt trở thành sản phẩm, gia vị mới trên bàn ăn Nhật
• Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent: Đàm phán thuế quan Mỹ - Trung đang trì trệ