Trung Quốc, nhà sản xuất than chì (graphite) lớn nhất thế giới, yêu cầu giấy phép xuất khẩu đối với một số sản phẩm than chì từ ngày 1- 12 với lý do bảo vệ an ninh quốc gia. Động thái này được Bắc Kinh đưa ra trong bối cảnh các nước phương Tây ngày càng lo ngại vê sự thống trị của Bắc Kinh trong chuỗi cung ứng các vật liệu cần thiết cho pin xe điện, gồm than chì.

Theo thông báo của Bộ Thương mại Trung Quốc hôm 20-10, Trung Quốc sẽ yêu cầu doanh nghiệp phải xin giấy phép đặc biệt để xuất khẩu 3 loại than chì có độ nhạy cao, bao gồm than chì tổng hợp có độ tinh khiết, độ cứng, mật độ cao và vảy than chì tự nhiên.

Trước đó, các hạn chế tương tự cũng được Trung Quốc áp dụng kể từ ngày 1-8 đối với hai kim loại đất hiếm gallium và germanium, được sử dụng trong sản xuất chip, xe điện và một số hệ thống vũ khí.

Than chì, một dạng kết tinh của carbon, là vật liệu chính ở cực dương của hầu hết các loại pin lithium-ion. Loại pin này có thể chứa lượng than chì gấp khoảng 5-10 lần so với các vật liệu quan trọng khác như lithium. Các nhà sản xuất pin có thể sử dụng than chì tự nhiên được khai thác từ các mỏ để chế tạo cực dương. Họ cũng có thể sử dụng than chì tổng hợp, thường đắt hơn nhưng bền hơn, giúp pin sạc nhanh hơn và cải thiện độ an toàn. Ngoài ra, than chì cũng được sử dụng đề sản xuất sợi carbon ở máy bay và tàu vũ trụ.

Theo Cục Khảo sát Địa chất Mỹ, Trung Quốc là nhà sản xuất than chì hàng đầu thế giới, cung cấp 67% nguồn cung toàn cầu ở dạng tự nhiên. Trung Quốc cũng tinh chế hơn 90% than chì trên thế giới thành vật liệu được sử dụng trong hầu hết cực dương của pin xe điện.

Bộ Thương mại Trung Quốc giải thích, việc thực hiện kiểm soát xuất khẩu đối với các mặt hàng than chì cụ thể là thông lệ quốc tế phổ biến. Động thái này nhằm bảo vệ tốt hơn an ninh và lợi ích quốc gia và không nhắm mục tiêu vào bất kỳ quốc gia hoặc khu vực cụ thể nào.

Các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới của Bắc Kinh có nguy cơ làm leo thang căng thẳng địa chính trị giữa Bắc Kinh và Washington về chuỗi cung ứng công nghệ. Chúng cũng là sự minh họa rõ ràng về sự thống trị của Trung Quốc đối với nguồn cung hàng chục loại khoáng sản quan trọng trên toàn cầu.

“Sẽ là một bước đi táo bạo khi loại bỏ than chì trên thế giới vì tôi nghĩ người Trung Quốc biết rằng điều đó sẽ khiến xe điện dừng hoạt động ở mọi nơi và có thể làm leo thang, thay vì giảm bớt một số tranh chấp thương mại đang diễn ra giữa Trung Quốc và EU lẫn Mỹ”, Christopher Richter, nhà phân tích của hãng môi giới và đầu tư CLSA, bình luận.

Theo dữ liệu của Tổng Cục hải quan Trung Quốc, những nước mua than chì hàng đầu từ Trung Quốc gồm Nhật Bản, Ấn Độ và Hàn Quốc. Trong khi đó, Mỹ, Hàn Quốc và Ba Lan là những khách hàng lớn đối với các sản phẩm than chì nằm trong diện bị kiểm soát xuất khẩu của Trung Quốc.

James Lee, nhà phân tích vật liệu pin của KB Securities mô tả động thái trên của Trung Quốc “gây sốc”. Ông nói: “Trung Quốc đã sử dụng con quân bài mạnh nhất cuối cùng để đàm phán với Mỹ liên quan đến việc kiểm soát ngành công nghiệp xe điện”.

Lee cho rằng, Mỹ giờ đây có thể đáp trả, chẳng hạn như hạn chế sử dụng pin của Trung Quốc trên xe điện do Tesla. Nhà máy ở Thượng Hải đóng góp hơn một nửa tổng sản lượng xe điện của Tesla.

“Điều này chắc chắn sẽ ảnh hưởng nặng nề đến ngành công nghiệp xe điện và pin. Nhưng tác động cũng sẽ phụ thuộc vào mức độ áp lực mà Trung Quốc muốn gây ra cho các ngành công nghiệp nước ngoài”, Daniel Kollar, người đứng đầu chuỗi cung ứng và ô tô tại Công ty tư vấn Intralink, nhận định.

Theo Ivan Lam, nhà phân tích cao cấp của hãng nghiên cứu thị trường Counterpoint, ngoài Trung Quốc, các nước và khu vực khác cũng thực hiện kiểm soát xuất khẩu than chì. Than chì có nhiều ứng dụng trong công nghiệp và nhu cầu sử dụng vật liệu ngày càng tăng. “Chúng tôi tin rằng giá than chì sẽ tiếp tục tăng trong tương lai do mất cân đối cung cầu. Than chì có độ nhạy cao là vật liệu hiệu suất cao với nhiều ứng dụng trong các ngành công nghiệp như bán dẫn, ô tô, hàng không vũ trụ, sản xuất pin và hóa chất”, Lam nói.

Kang Dong-jin, nhà phân tích của Hyundai Securities ở Seoul, nhận định. Trung Quốc không hẳn dừng xuất khẩu than chì đột ngột nhưng nước này sẽ quản lý chặt chẽ hoạt động này. Ông cho rằng, các công ty Hàn Quốc, vốn phụ thuộc vào than chì nhập khẩu Trung Quốc, sẽ cần phải tìm kiếm nguồn cung thay thế, từ các mỏ ở Mỹ hoặc Úc. Tuy nhiên, ông lưu ý chi phí sẽ đắt đỏ hơn.

Trung Quốc hạn chế xuất khẩu than chì giữa lúc các chính phủ phương Tây gia tăng áp lực lên các ngành công nghiệp được trợ cấp của Trung Quốc. Liên minh châu Âu (EU) đang cân nhắc việc đánh thuế đối với xe điện do Trung Quốc sản xuất vì cho rằng các hãng xe của nước này được hưởng lợi không công bằng từ các khoản trợ cấp của nhà nước. Đầu tuần này, chính phủ Mỹ siết chặt các hạn chế xuất khẩu chip cao cấp sang Trung Quốc, bao gồm cả việc ngừng bán các chip trí tuệ nhân tạo do Nvidia sản xuất.

Các khoản đầu tư mới vào Mỹ và châu Âu dự kiến sẽ giúp họ giảm sự thuộc vào nguồn cung than chì của Trung Quốc. Tuy nhiên, các chuyên gia trong ngành dự đoán đây sẽ là nỗ lực đầy cam go.

Nguồn: Tạp chí Kinh tế Sài Gòn

• Hệ thống kiểm soát hàng hóa nhập khẩu vào EU tác động mạnh tới doanh nghiệp Việt
• IMF: Các ngân hàng trung ương châu Á cần hành động độc lập với Fed
• Kết nối chuỗi cung ứng hàng hóa quốc tế
• Ngoại giao kinh tế: Thúc đẩy hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam hiện diện tại Thái Lan
• Vì sao Trung Quốc giảm nhập khẩu từ châu Á?