Tin tức

ASEAN - một câu chuyện kiên cường đáng ngạc nhiên về xuất khẩu

21/09/2022    76

Cho tới thời điểm hiện tại, xuất khẩu hàng hóa của ASEAN vẫn bền bỉ, phần lớn nhờ vào chu kỳ công nghệ kéo dài và giá hàng hóa tăng cao. Bên cạnh đó về xuất khẩu dịch vụ, sự phục hồi của ngành du lịch có khả năng giúp khu vực vượt qua những sóng gió, mặc dù vẫn còn tồn tại những thách thức kéo dài, theo báo cáo “Triển vọng ASEAN - Xuất khẩu: Một câu chuyện kiên cường đáng ngạc nhiên” của HSBC vừa công bố.

Xuất khẩu hàng hóa liệu có tiếp tục mạnh mẽ?

Mặc cho đại dịch Covid-19 gây ra nhiều tác động tiêu cực, hai năm vừa qua vẫn ghi nhận mức tăng trưởng thương mại ấn tượng ở châu Á. Nhu cầu toàn cầu tăng lên, từ hàng điện tử tiêu dùng đến đồ dùng nhà bếp và thiết bị thể thao gia đình và rõ ràng ASEAN chính là khu vực được hưởng được lợi. Ngay cả khi tính đến hiệu ứng cơ sở, xuất khẩu vẫn bền bỉ, tăng hơn 10% so với cùng kỳ năm ngoái trong 6 tháng đầu năm 2022.

“Khi cuộc tranh luận về khả năng xảy ra suy thoái kinh tế toàn cầu bắt đầu lan rộng, câu hỏi lớn nhất được đặt ra là: Liệu xuất khẩu của ASEAN có thể tiếp tục mạnh mẽ? Mặc dù các chỉ số được đo với tần suất liên tục cho thấy chu kỳ sản xuất toàn cầu đang “hạ nhiệt”, chúng ta vẫn có những lý do chính đáng để tiếp tục lạc quan”, báo cáo này cho biết.

Theo đó, một phần quan trọng của câu chuyện chính là lượng FDI chảy vào khu vực vẫn đều đặn, và phần lớn chảy vào các lĩnh vực liên quan đến xuất khẩu. ASEAN hiện chiếm khoảng 10% thị phần FDI của thế giới, gần như ngang bằng với Trung Quốc đại lục.

Khu vực này đã giành được thị phần đáng kể trong một số sản phẩm nhất định, nhiều khả năng tạo ra “lá chắn” giúp khu vực này trụ vững trước xu hướng suy giảm thương mại toàn cầu. Mặc dù vậy, tác động có thể không đồng đều trong khu vực, trong đó, Singapore, Malaysia và Việt Nam có tâm thế tương đối tốt hơn trong ngắn hạn, còn Indonesia đã viết nên một câu chuyện dịch chuyển cơ cấu thú vị.

Hai lĩnh vực quan trọng là xuất khẩu điện tử và xuất khẩu hàng hóa khác. Với điện tử, có lẽ không cần nhắc lại tầm quan trọng của xuất khẩu hàng điện tử. Lĩnh vực này chiếm tới một phần ba tổng số hàng châu Á xuất đi và ở ASEAN tỷ lệ này lên tới 50-60%.

Sau hai năm nhu cầu đối với các sản phẩm điện tử liên tục mạnh mẽ, giờ đây đã xuất hiện dấu hiệu sơ khởi cho thấy chu kỳ công nghệ đang vào giai đoạn “chững lại”. Đơn đặt hàng tiêu dùng và công nghiệp điện tử mới đều tăng chậm lại sau khi đạt đỉnh vào giữa năm 2021

Mặc dù không có khả năng duy trì tốc độ nhanh như trước, nhưng cuộc khủng hoảng chất bán dẫn hiện đang dịu đi cho thấy sản xuất có thể sẽ vẫn chậm lại chứ không ngưng hẳn. Ví dụ tại Malaysia, trung tâm sản xuất chip thứ hai của ASEAN, khối lượng vẫn đang tăng.

Hay với Việt Nam, mặc dù dữ liệu mới nhất cho thấy xuất khẩu điện tử đã chậm lại nhưng dòng vốn FDI vào mạnh mẽ nhiều khả năng sẽ tạo bước đệm để hỗ trợ Việt Nam tiến lên trong chuỗi giá trị. Đầu năm nay, Samsung đã rót thêm 920 triệu USD đầu tư vào Việt Nam với mục đích mở động sản xuất, bao gồm sản xuất bảng mạch và mô-đun cảm ứng. Sáu tháng sau, báo chí đã đưa tin Samsung đang trong quá trình thử nghiệm sản phẩm lưới bóng chip, một loại mô-đun chip phức tạp, có kế hoạch đưa vào sản xuất đại trà vào tháng 7/2023.

Và Samsung không phải là nhà đầu tư duy nhất, Apple cũng đang đẩy nhanh quá trình chuyển nhà máy sang Việt Nam, sau khi kế hoạch bị gián đoạn một phần bởi đại dịch. Sau khi sản xuất đại trà AirPods vào năm 2020, Apple đang đàm phán với Việt Nam để sản xuất các sản phẩm phức tạp hơn như Apple Watch và MacBook. Cụ thể, Foxconn, một nhà cung cấp lớn của Apple, đã ký kết Biên bản ghi nhớ trị giá 300 triệu USD với một công ty phát triển đô thị của Việt Nam là Kinh Bắc City, để mở rộng cơ sở sản xuất tại tỉnh Bắc Giang.

Trong khi đó về xuất khẩu hàng hóa khác, ở ASEAN đang có hai “nhà vô địch”: Malaysia là nhà xuất khẩu dầu và khí đốt ròng duy nhất của khu vực và Indonesia là nước xuất khẩu dầu cọ lớn nhất thế giới và than đá lớn thứ hai. Trong khi giá một số mặt hàng đã giảm gần đây nhưng về cơ bản là giá cả vẫn ở mức cao.

Trong khi đó, các chỉ số thương mại của Indonesia cũng đã cải thiện đáng kể do giá hàng hóa cao, với thặng dư thương mại đạt mức cao nhất là 4,2% GDP tính tới thời điểm này. Về mặt hàng, một phần ba sự cải thiện có được là nhờ giá dầu cọ tăng và hai phần ba còn lại do giá than cao.

Một điểm sáng khác chính là sự chuyển dịch trong sản xuất của Indonesia. Quốc gia này đã chứng kiến sự bùng nổ đầu tư vào lĩnh vực hàng hóa cuối chuỗi cung ứng, đặc biệt là chuỗi cung ứng niken (nguyên liệu đầu vào quan trọng cho pin xe điện và Indonesia nguồn niken dồi dào).

Indonesia đã trở thành nước xuất khẩu thép không gỉ lớn nhất thế giới, hiện xuất khẩu hơn 2,5 tỷ USD các sản phẩm sắt thép mỗi tháng, trong khi con số này cách đây một thập kỷ chỉ là 200 triệu USD

Xuất khẩu dịch vụ đóng góp vào sự bền bỉ

Không phải mọi thứ đều có thể đóng gói, xếp vào container để xuất khẩu. Không ai có thể xuất khẩu những phong cảnh đẹp, một buổi hoàng hôn hoàn hảo hay bãi cát trắng thơ mộng… Dù TV, internet có thể truyền tải phần nào những yếu tố đến thế giới nhưng không thể thay thế cho trải nghiệm thực: Nhâm nhi đồ uống mát lạnh bên bờ biển và tận hưởng làn gió trong lành vỗ về trực tiếp. Đó là lý do tại sao, trước đại dịch, du lịch ở châu Á đã bùng nổ.

Về kinh tế, du lịch được coi là ngành “công nghiệp không khói”, là hoạt động xuất khẩu dịch vụ tại chỗ - cung cấp dịch vụ từ cư dân địa phương cho những người đến từ nơi khác. Và du lịch không phải là loại hình dịch vụ duy nhất được xuất khẩu. Các dịch vụ khác bao gồm thuê ngoài quy trình kinh doanh (BPO), dịch vụ viễn thông và máy tính, vận tải, dịch vụ tài chính và nghiên cứu…

Không may là xuất khẩu dịch vụ, đặc biệt là du lịch, đã sụt giảm nghiêm trọng trong đại dịch. Tuy nhiên, trong bối cảnh nhiều nơi trên thế giới mở cửa biên giới cho phép đi lại, chúng ta có thể kỳ vọng du lịch ASEAN sẽ phục hồi đúng vào lúc cần nhất. Sự phục hồi này tuy có thể sẽ không trọn vẹn, chưa phục hồi hoàn toàn được như trước đại dịch nhưng có thể đem lại chút bền bỉ để giúp ASEAN vượt qua những sóng gió trên phạm vi toàn cầu.

Với mức lương cạnh tranh, tài nguyên thiên nhiên tuyệt đẹp và người dân hiếu khách, xuất khẩu dịch vụ là một thành phần quan trọng của nền kinh tế ASEAN. Trước năm 2020, mặc dù chỉ chiếm khoảng 3% GDP của thế giới, tỷ trọng của ASEAN trong tổng xuất khẩu dịch vụ của thế giới đã lên mức khá lớn là 7%. Con số này thậm chí còn vượt mức 8%, nếu tính cả số lượng khách du lịch đến ASEAN so với tổng số khách du lịch trên thế giới.

Tuy nhiên, mọi thứ đã thay đổi khi đại dịch xảy ra. Như đã đề cập, nhu cầu tiêu dùng đã dịch chuyển từ dịch vụ sang hàng hóa vì các hộ gia đình buộc phải ở trong nhà trong giai đoạn giãn cách. Có thể thấy, tỷ trọng của ASEAN trong tổng sản lượng kinh tế toàn cầu phần lớn vẫn giữ nguyên nhưng tỷ trọng xuất khẩu dịch vụ và tỷ trọng về số lượng khách du lịch đã giảm đáng kể.

Trên thực tế, xuất khẩu dịch vụ ở ASEAN thu hẹp nhiều so với các nước còn lại trên thế giới (nguyên nhân chủ yếu là do sự sụt giảm của du lịch quốc tế) và phần nào giải thích tại sao tổng sản lượng kinh tế ở một số nước ASEAN lại thu hẹp một chút..

Du lịch là một thành phần quan trọng của kinh tế ASEAN nhưng tầm quan trọng của ngành này ở mỗi nước một khác. Trong đó, hai nền kinh tế nổi bật là Thái Lan và Việt Nam, với doanh thu từ du lịch lên tới 10% GDP vào năm 2019, trước khi sụt giảm mạnh vào năm 2020 và 2021 khi đại dịch buộc các nền kinh tế phải đóng cửa biên giới.

Tuy nhiên, kể từ đầu năm 2022, khu vực này đã và đang tăng tốc nỗ lực để mở cửa du lịch quốc tế trở lại. Và giống như vòi nước được mở ra, chúng ta có thể mong đợi doanh thu từ du lịch sẽ tăng lên, do nhu cầu dồn nén trong suốt gần ba năm qua.

Có thể sóng gió trên phạm vi toàn cầu sẽ vẫn mang đến những thách thức, tuy nhiên, sự dịch chuyển của nhu cầu trên thế giới từ hàng hóa sang dịch vụ cũng như việc đi lại, du lịch tiếp tục được mở cửa có thể giúp ASEAN đủ mạnh mẽ để vượt qua những khó khăn sắp tới.

Một điểm cần lưu ý nữa ở đây là tầm quan trọng của Trung Quốc đại lục trong việc phục hồi sau đại dịch của ASEAN. Trong đó, một phần lớn khách du lịch đến ASEAN là từ Trung Quốc. Do đó, đây là một yếu tố mấu chốt có thể xác định mức độ phục hồi du lịch của ASEAN.

Nguồn: Thời báo Ngân Hàng

Các bài khác