“Sau nghị định 109, chắc chắn chỉ một số ít trong khoảng 250 DN tham gia XK gạo hiện nay còn bám trụ trên thị trường.” - một chuyên gia trong ngành XK gạo dự báo.

 Trước những biến động liên tục xung quanh giá gạo XK, mới đây Chính phủ vừa ban hành Nghị định đầu tiên quy định điều kiện kinh doanh XK mặt hàng nông sản chiến lược nhất là lúa gạo đã ra đời sau nhiều lần thảo luận, sửa đổi.

Dự báo, Nghị định 109/2010/NĐ-CP sẽ “sàng lọc” mạnh mẽ các DN XK gạo. Theo một DN XK gạo, các điều kiện về kinh doanh XK gạo trong Nghị định 109 chắc chắn sẽ gây khó khăn không nhỏ cho nhiều DNNVV trong ngành. Đối chiếu với các quy định trong nghị định thì hiện có rất ít Cty có cơ sở xay xát gạo công suất tối thiểu 10 tấn lúa/giờ, có khả năng duy trì thường xuyên mức dự trữ lưu thông 10%.

“Một DN XK 5.000 tấn gạo thì số gạo dự trữ bắt buộc là 500 tấn, tương đương 9 tỷ đồng. Phần lớn DN phải đi vay mới có vốn mua và XK gạo, mà hiện rất khó vay được vốn, lãi suất lại cao, lấy đâu ra tiền để dự trữ gạo” - DN này trăn trở.

Trong khi đó, những cơ sở trước nay chuyên xay xát lúa, nhờ có sẵn kho dự trữ và có công suất xay xát đạt điều kiện tối thiểu, thì Nghị định 109 được coi là cơ hội để mở rộng hoạt động kinh doanh. Hơn thế, sắp tới nhiều thương lái chuyên mua đi bán lại vì không thể tiếp tục XK gạo, sẽ tìm đến các DN có nhà máy xay xát và có kho tàng. Đây sẽ mở ra hướng hợp tác có lợi cho DN và những “đại lý lớn” này bởi những thương nhân này có mạng lưới giao dịch rộng và khả năng huy động vốn khá dễ dàng.

Hơn thế, theo nhiều chuyên gia trong lĩnh vực này, mặc dù nghị định chỉ tập trung vào DN kinh doanh, XK gạo mà không nhắc đến vai trò của người nông dân nhưng không thể phủ nhận lợi ích của nhóm đối tượng này là điều Chính phủ muốn hướng đến.

Theo các chuyên gia, Nghị định 109 sẽ gây ra thay đổi lớn trên thị trường lúa gạo, đầu tiên là cơ cấu lại thành phần DN tham gia XK và tiếp theo là chuẩn bị cho ngành lúa gạo trước cuộc “đổ bộ” của DN nước ngoài khi VN mở cửa thị trường vào đầu năm 2011.

Trong lĩnh vực XK gạo, thị trường đã chứng kiến nhiều phen giá cả hỗn loạn mà nguyên nhân là DN, chủ yếu là các thương lái, do không có kho tàng, không có cơ sở chế biến, không dự trữ đủ lượng gạo cần thiết cho XK, khi ký được hợp đồng XK mới đi mua gom gạo. Chính điều đó dẫn đến tình trạng tranh mua, tranh bán gây bất ổn cho thị trường. Và đây cũng là một trong những cơ sở thúc đẩy sự ra đời của Nghị định 109 nhằm hạn chế các hoạt động của những thương nhân chỉ mua đi bán lại, “lướt sóng” trên thị trường hay XK gạo kém chất lượng.

“Sau nghị định này, chắc chắn chỉ một số ít trong khoảng 250 DN tham gia XK gạo hiện nay còn bám trụ trên thị trường.” - một chuyên gia trong ngành XK gạo dự báo.

Một điểm quan trọng, nghị định có hiệu lực vào thời điểm 1/1/2011 cũng buộc các DN nước ngoài khi tham gia vào thị trường lúa gạo VN phải đầu tư nghiêm túc vào sản xuất, chế biến như đối với DN trong nước. Điều này giúp ngành nông nghiệp, nhất là người nông dân có thêm thời gian để chuẩn bị, đỡ bị tổn thương khi mở cửa thị trường lúa gạo cho DN nước ngoài. Cũng trong điều khoản thi hành của nghị định, Chính phủ cũng dành thêm 9 tháng kể từ khi Nghị định 109 có hiệu lực vào ngày 1/1/2011 để các DN chưa được Bộ Công Thương cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện được tiếp tục XK hoặc xoay xở để đạt chứng nhận bằng cách xây hoặc đi thuê kho chứa, cơ sở xay xát. Đây cũng là cơ hội cho các DN thực sự muốn kinh doanh trong lĩnh vực này.

Thiết nghĩ, đã đến lúc phải chấn chỉnh thị trường lúa gạo vốn thiếu ổn định và chuẩn bị sẵn sàng cho hội nhập vào sân chơi quốc tế.