Hiệp định Tạo thuận lợi Thương mại của WTO – Cơ hội cải cách thủ tục hải quan của Việt Nam

Ngày 27/11/2014, các nước thành viên WTO đã thống nhất thông qua Nghị định thư sửa đổi để đưa vào hệ thống các hiệp định bắt buộc của WTO một hiệp định mới - Hiệp định Tạo thuận lợi thương mại (TFA). Hiệp định này được bắt đầu đàm phán từ năm 2004 và sau gần 10 năm đàm phán đã kết thúc vào tháng 12/2013. Hiện tại các nước thành viên WTO đang tiến hành các thủ tục thông qua ở từng nước và Hiệp định sẽ có hiệu lực một khi 2/3 số thành viên đồng ý thông qua.

Với nội dung bao trùm các vấn đề về hải quan nhằm thúc đẩy và tạo thuận lợi cho hoạt động vận chuyển, thông quan, giải phóng hàng hóa xuất nhập khẩu, quá cảnh tại các cửa khẩu cũng như các biện pháp hợp tác giữa hải quan các nước và hỗ trợ kỹ thuật thực hiện, Hiệp định TFA hứa hẹn tạo ra một động lực mới thúc đẩy hoạt động thương mại hàng hóa quốc tế và mang lại lợi ích chung cho tất cả các quốc gia thành viên WTO. Theo dự đoán của Tổng Giám đốc WTO ông Roberto Azevedo, TFA có thể giúp giảm tới 15% các chi phí thương mại.

Đối với Việt Nam, những nội dung trong TFA hoàn toàn phù hợp với các mục tiêu cải cách hành chính trong lĩnh vực thuế, hải quan mà Chính phủ đang thúc đẩy mạnh mẽ trong thời gian gần đây. Hơn thế nữa, TFA còn đặt ra các tiêu chuẩn thuận lợi hóa thương mại rõ ràng, thống nhất, kèm theo các hỗ trợ kỹ thuật cần thiết để thực thi. Vì vậy, TFA có thể là động lực cộng hưởng có ý nghĩa và là thước đo khách quan cho quá trình cải cách tự thân này của Việt Nam.

Với ý nghĩa đặc biệt quan trọng đó, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ là những đối tượng được hưởng lợi nhiều nhất từ TFA, bởi hiện tại thủ tục hải quan đang là một trong những vấn đề gây nhiều cản trở nhất cho các doanh nghiệp trong quá trình xuất nhập khẩu. Theo các nghiên cứu, Việt Nam hiện đang đứng thứ 65/189 nước về thủ tục hải quan, chỉ cần giảm 1 ngày trong thủ tục hải quan có thể tiết kiệm cho các doanh nghiệp tới 1,6 tỷ USD.

Nhưng để việc thực thi TFA thật sự đem lại hiệu quả, thì doanh nghiệp và nhà nước phải cùng làm. Nhà nước có chức năng sửa đổi các quy trình, quy định pháp luật trong nước cho phù hợp với TFA. Còn doanh nghiệp có nhiệm vụ cùng với nhà nước rà soát và khuyến nghị sửa đổi các quy định đó phù hợp với các quyền và lợi ích của mình. Doanh nghiệp cũng có vai trò giám sát Nhà nước trong việc thực thi TFA đúng và đầy đủ.

Tuy nhiên, không nhiều các doanh nghiệp Việt Nam biết đến TFA, lại càng ít doanh nghiệp hiểu được các nội dung của TFA như thế nào để có những đề xuất, khuyến nghị phù hợp lên Chính phủ.

Vì vậy, để tăng cường thông tin và sự tham gia của các hiệp hội, doanh nghiệp vào quá trình thực thi TFA, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã tiến hành hàng loạt các hoạt động về TFA cho doanh nghiệp như phối hợp với Tổng cục Hải quan và Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tổ chức các hội thảo phổ biến TFA cho các doanh nghiệp Việt Nam, phối hợp cùng Tổng cục Hải quan tiến hành rà soát pháp luật Việt Nam so với TFA.

Đặc biệt, VCCI đã cùng với Phòng Thương mại Hoa Kỳ tại Việt Nam và USAID thành lập Liên minh Thuận lợi hoá Thương mại Việt Nam. Liên minh bao gồm các đại diện các doanh nghiệp Việt Nam và Hoa Kỳ này sẽ có vai trò hỗ trợ chính sách và kỹ thuật cho Tổng cục Hải quan nhằm thực thi TFA.

Hy vọng là, với sự phối hợp chặt chẽ giữa khu vực công và tư như vậy, TFA sẽ là một sức ép, một cú huých thực sự cho việc cải cách thủ tục hải quan triệt để của Việt Nam, tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp Việt Nam tận dụng hiệu quả các lợi ích từ thương mại quốc tế, đặc biệt từ các cam kết mở cửa thương mại tự do sắp tới. 

Nguồn: Trung tâm WTO và Hội nhập - VCCI