Châu Âu và "ván cược" ngành chip lần hai

Từng là trung tâm của ngành chip toàn cầu những năm 90, châu Âu giờ đã tụt hậu đáng kể trong ngành so với Mỹ hay các nền kinh tế châu Á như Nhật Bản và Hàn Quốc.

Theo Hiệp hội Công nghiệp Bán dẫn châu Âu, thị phần của EU trong năng lực sản xuất chip toàn cầu là khoảng 8%, giảm từ mức hơn 10% vào những năm 1990. Về chip tiên tiến, châu Âu chiếm số 1 thế giới với 44% sản lượng trong những năm 1990, theo dữ liệu từ Boston Consulting Group. Nhưng giờ là thời đại của châu Á, nơi chiếm hơn 90% sản lượng sản phẩm chip tiên tiến.

Châu Âu nhanh chóng tham gia cuộc đua

Sự tụt hậu này đã xảy ra nhiều năm, nhưng chỉ khi chuỗi cung ứng toàn cầu bị gián đoạn nghiêm trọng sau Covid, châu Âu mới “tỉnh giấc”.

Năm ngoái, EU thông qua sáng kiến mang tên Đạo luật chip EU, đặt mục tiêu tăng gấp 4 lần thị phần toàn cầu của EU về chất bán dẫn lên 20% vào năm 2030. Châu Âu kỳ vọng với khoản tài trợ 43 tỷ euro, họ sẽ giành lại vị thế lớn trong lĩnh vực bán dẫn tiên tiến thế giới.

Jens Drews, Giám đốc truyền thông và quan hệ chính phủ của Globalfoundries, người cũng từng làm việc tại AMD, nói rằng đây là những hoạt động có thể nói là sự thay đổi đáng kể nhất trong khu vực. “Chúng tôi nhận thấy sự đầu tư to lớn, sự quan tâm to lớn trong khu vực, sau khoảng thời gian gần 20 năm không có gì”, ông nhận xét với Nikkei Asia.

Năm 2021, Globalfoundries đã mua lại cơ sở sản xuất chip của AMD tại Đức để biến nó thành cơ sở sản xuất chip theo hợp đồng lớn nhất ở châu Âu. Nhà sản xuất chip hàng đầu của Đức – Infineon cũng đang xây dựng một nhà máy trị giá 5 tỷ euro. Hay nhà cung cấp thiết bị ô tô Robert Bosch đang chi 3 tỷ euro để mở rộng các nhà máy của mình.

Những công ty mới đến bao gồm TSMC với kế hoạch xây dựng cơ sở sản xuất chip đầu tiên ở châu Âu trị giá 10 tỷ euro vào cuối năm nay, ngay bên cạnh nhà máy của Bosch.

Những nỗ lực thu hút trong ngành chip này không phải là lần đầu tiên. Năm 2013, Phó Chủ tịch Ủy ban Châu Âu lúc bấy giờ là Neelie Kroes đã dẫn đầu một chiến lược công nghiệp về điện tử nhằm tăng gấp đôi sản lượng bán dẫn của khối. Tuy nhiên, sáng kiến này không quá ấn tượng bởi gói khuyến khích 10 tỷ euro tương đối nhỏ.

"Giấc mơ" bán dẫn của châu Âu có thành hiện thực?

Dẫu vậy, mức độ cam kết cao hơn của chiến lược hiện nay vẫn là một ván cược của châu Âu, theo những chuyên gia kỳ cựu trong ngành. Đầu tiên, chính sách gấp rút của các chính phủ chưa chắc đã đủ để khởi động lại ngành này, đặc biệt khi so sánh với những nỗ lực của Mỹ, Nhật Bản và Trung Quốc.

Intel, TSMC và Samsung đã cùng nhau cam kết khoảng 200 tỷ USD để xây dựng các nhà máy ở Mỹ. Trong khi đó, Nhật Bản đã trợ cấp cho TSMC, Samsung và Micron tương đương hơn 40% kế hoạch đầu tư của họ vào nước này.
Trong khi đó, EU vẫn chưa hoàn tất các khoản trợ cấp của mình, trong khi các quốc gia thành viên riêng lẻ cần phải có ngân sách phù hợp với những ưu đãi đó.

Chưa kể, hầu hết các kế hoạch đầu tư sản xuất chip trong khối đều tập trung vào chất bán dẫn trưởng thành - tức loại kém tiên tiến hơn nhưng phù hợp cho hầu hết các sản phẩm điện tử thông dụng như ô tô, công nghiệp và một số ứng dụng điện tử tiêu dùng.

Martin Landgraf, điều phối viên dự án của viện nghiên cứu Fraunhofer, cho rằng số tiền mà EU cung cấp cho việc phát triển chất bán dẫn là rất nhỏ so với mục tiêu quay trở lại 20% thị phần ngành chip.

Theo Leuh Fang, Chủ tịch Vanguard International Semiconductor, một nhà sản xuất chip trực thuộc TSMC, thành công trong lĩnh vực sản xuất chip đòi hỏi phải có cam kết lâu dài. Ông nói: “Bạn cần đầu tư rất nhiều tiền và cam kết đó cần phải vững chắc và lâu dài. Nếu bạn đầu tư từ hai đến ba năm và thấy nó tốn rất nhiều tiền và không thể tiếp tục, thì bạn không thuộc về ngành này”.

Thách thức thứ hai, ngoài hỗ trợ tài chính, cũng quan trọng không kém: châu Âu có đủ nhân tài và thị trường hay không?

Theo Boesenberg của Silicon Saxony, khu vực Dresden có khoảng 30.000 chuyên gia làm việc trong lĩnh vực vi điện tử, nhưng với khoản đầu tư mới vào lĩnh vực này, khu vực này sẽ cần gần 27.000 chuyên gia chuyên về chất bán dẫn vào năm 2030. "Tức cần hơn 13.000 người có tay nghề cao sẽ phải chuyển đến Dresden để hỗ trợ hệ sinh thái trong những năm tới", Boesenberg nói.

Didier Scemama, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu phần cứng CNTT EMEA tại BofA Global Research, cho biết chuyên môn sản xuất chip không thể đạt được "chỉ sau một đêm".

Sau đó, có một câu hỏi cơ bản về toàn bộ dự án chip của EU: Việc khối này nhắm tới vai trò dẫn đầu trong lĩnh vực bán dẫn tiên tiến có thực tế không?

Giám đốc ngành công nghiệp EU Thierry Breton cho biết châu Âu cần vượt ra khỏi công nghệ chip cũ và phát triển các khả năng tiên tiến của riêng mình. Vấn đề là khối này không có thị trường cuối cùng cho những chất bán dẫn như vậy.

Lars Reger, Giám đốc công nghệ của công ty NXP, nói: “Nếu bạn đặt một nhà máy sản xuất chip 2 nanomet ở châu Âu, bạn sẽ phải tải nhà máy đó cho khách hàng từ châu Á và từ Mỹ. Điều đó thật vô nghĩa. Tất cả các công ty lớn (của Châu Âu), chẳng hạn như Siemens, ABB, Schneider, đều cần chip điện toán và chip analog tiết kiệm năng lượng”.

Nguồn: Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp