APEC 2013 và những trông đợi

Tại APEC 2012, các nhà lãnh đạo 9 nước TPP đã ra một tuyên bố chung, đầy quyết tâm về việc sớm kết thúc một hiệp định chất lượng cao của thế kỷ 21. Một năm sau đó, các nhà lãnh đạo này lại gặp nhau ở APEC 2013, nhưng thêm 3 nước thành viên mới, và trong sự trông đợi của rất nhiều người.

Trông đợi bởi ngay từ đầu năm, các nước TPP đã đặt ra mục tiêu đầy tham vọng – mục tiêu “kết thúc đàm phán TPP trước thềm hội nghị APEC 2013” - mặc dù sau đó, mục tiêu này đã được đổi thành “kết thúc cơ bản về mặt kỹ thuật” vào cuối năm nay.

Trông đợi bởi Hoa Kỳ, nước có vẻ như sốt sắng nhất cho cái mục tiêu này, đã vận động không ngừng để thúc giục các đối tác sớm đạt được thỏa hiệp và nhượng bộ với những đề xuất của nước này, cho một kết thúc tốt đẹp của TPP trong năm nay.

Và trông đợi, bởi qua 19 Vòng đàm phán, vẫn còn ngổn ngang những nút thắt không thể thương lượng, những khác biệt trong cách tiếp cận cũng như mức độ nhượng bộ của từng nước ở nhiều vấn đề mà chỉ những cam kết có tính chính trị ở cấp lãnh đạo cao nhất như APEC mới có thể giải quyết được.

Vì thế, APEC dường như là cái cột mốc, để người ta trông đợi, về một điều gì đó mới mẻ hơn, một tín hiệu nào đó tích cực hơn,cho một cái kết không xa.

Thế nhưng khi APEC 2013 diễn ra, không ít người đã cảm thấy thất vọng.

APEC 2013 và những điều thất vọng

Thất vọng đầu tiên, Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama không thể tham dự APEC do việc đóng cửa Chính phủ chưa được giải quyết, mặc dù trước đó ông Obama đã lên kế hoạch công du 4 nước Đông Nam Á trong đó có việc tham dự APEC 2013 và chủ trì cuộc gặp các nhà lãnh đạo TPP bên lề APEC – nơi ông và các nhà lãnh đạo khác sẽ bàn thảo cách thức nhằm kết thúc đàm phán TPP vào cuối năm nay.

Ngay sau khi thông báo hủy chuyến đi được đưa ra, ông Obama đã có lời kêu gọi các nhà lãnh đạo TPP tiếp tục kế hoạch họp ở Bali và cử Ngoại trưởng John Kerry thay mặt tham dự. Tuy cuộc họp cuối cùng vẫn diễn ra với sự chủ trì thay thế của Thủ tướng New Zealand,John Key, nhưng thiếu đầu tầu Hoa Kỳ, người ta không thấy thật nhiều quyết tâm được đưa ra.

Thất vọng hơn nữa, tuyên bố chung của các nhà lãnh đạo TPP tại APEC năm nay mặc dù có thêm một vài điểm mới, nhưng không tạo ra một “bước ngoặt” nàocho TPP như mong muốn ban đầu của một số nước. Tuyên bố chung chỉ nói rằng “Các Bộ trưởng và các nhà đàm phán đã đạt được những tiến triển đáng kể trong những tháng vừa qua, ở tất cả các nội dung pháp lý và các phụ lục về tiếp cận thị trường hàng hóa, dịch vụ, đầu tư, dịch vụ tài chính, mua sắm công và tạm nhập tái xuất.” Vậy là không có một thông tin “kết thúc về cơ bản TPP” nào được đưa ra như trông đợi trước đó, thay vào đó lại là một quyết tâm không mới “Chúng tôi đã thống nhất rằng các nhà đàm phán cần tiếp tục giải quyết tất cả các vấn đề còn tồn đọng nhằm mục tiêu kết thúc đàm phán vào cuối năm nay....”

Và thất vọng cuối cùng, tuyên bố chung không chỉ ra đường hướng cho tiếp tục đàm phán như thế nào, cũng không đề cập đến việc bao giờ các Bộ trưởng hay các nhà đàm phán TPP sẽ có cuộc họp tiếp theo. Được biết sau vòng đàm phán chính thức thứ 19 và một số phiên giữa kỳ đang và sẽ diễn ra trong tháng tới, các nước TPP không đưa ra một lịch trình cụ thể nào cho các vòng đàm phán kế tiếp. Tất nhiên, điều này có thể xuất phát một phần từ lý do kỹ thuật (vào thời điểm kết thúc APEC 2013, việc đóng cửa Chính phủ Hoa Kỳ vẫn chưa được giải quyết và Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR) khi đó chỉ hoạt động với một phần tư nhân lực, đã phải hủy phiên đàm phán thứ hai Hiệp định Đối tác Thương mại và Đầu tư Xuyên Đại Tây Dương (TTIP) với EU). Một số nguồn tin dự đoán các Bộ trưởng thương mại TPP có thể sẽ có buổi gặp mặt bên lề Hội nghị Bộ trưởng WTO sẽ diễn ra vào đầu tuần tháng 12 tới.

APEC 2013 và mục tiêu kết thúc TPP vào cuối năm

Mặc dù không có một tuyên bố nào về việc kết thúc cơ bản TPP tại APEC 2013, các nước TPP vẫn đặt ra mục tiêu kết thúc đàm phán vào cuối năm nay. Mục tiêu này, theo như Đại diện Thương mại Hoa Kỳ Mike Froman là “tham vọng nhưng có thể thực hiện được”.

Phát biểu sau cuộc họp các nhà lãnh đạo TPP tại Bali, một nhân viên hành chính cao cấp của APEC đã cho biết các nước TPP đang nỗ lực hết sức để thu hẹp khoảng cách nhằm kết thúc TPP vào cuối năm nhưng sẽ không bị ràng buộc bởi thời hạn này.

Trước đó hồi tháng 8/2013, trong một thông cáo báo chí, Chính phủ Malaysia cũng tuyên bố nước này sẽ không tự trói mình vào bất kỳ một thời hạn cố định nào nhằm kết thúc TPP.

Ngay cả Hoa Kỳ - nước đề ra mục tiêu cho kết thúc TPP vào cuối năm nay, trong một bài phát biểu sau phiên đàm phán thứ 19, ông Froman cũng phải thừa nhận“Chúng tôi sẽ không vội vàng để cố kết thúc cho xong TPP vì bất kỳ một thời hạn nào”.

Nói chung, mục tiêu chỉ là mục tiêu, các nước TPP đều hiểu, để sớm đạt được một hiệp định chất lượng và công bằng, vấn đề không phải thúc ép bằng thời gian, mà cần hơn hết là những giải pháp hiệu quả, những linh hoạt cần thiết và cả những sự nhượng bộ cho một cái kết hợp lý và có lợi cho tất cả các bên.

Nguồn: Trung tâm WTO-VCCI

• Doanh nghiệp Việt Nam - Canada đối thoại với Cục Hải quan TPHCM về CPTPP
• Tăng trưởng xuất khẩu nông sản từ Hiệp định CPTPP
• Doanh nghiệp đăng ký mã số xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc tăng cao
• Hội nhập mạnh hơn, thâm nhập sâu hơn, hòa nhập nhiều hơn
• Sau năm 5, dư địa thị trường Hiệp định CPTPP đối với hàng hóa xuất khẩu Việt Nam còn rất lớn