N ghiên cứu thực hiện trước khi hiệp định được đàm phán và có hiệu lực với mục tiêu hỗ trợ đoàn đàm phán hiểu tác động của mỗi hiệp định. Trong nghiên cứu này, nhóm nghiên cứu lựa chọn trong số các quốc gia tham gia FTA với EU những hiệp định có thể là ví dụ điển hình cho Việt Nam. Vì lý do này, nghiên cứu đã l oại bỏ t ất cả các hiệp định với các quốc gia có thể là thành viên EU hay với các nước có vị trí địa lý gần EU cũng như hiệp định với các quốc gia kh ô ng thể so sánh với Việt Nam và phân tích một số hiệp định đã có hiệp lực một vài năm, cho phép khả năng đánh gi á hiệu quả tác động đối với nền kinh tế các thành viên này.

Những đặc điểm chính của Mexico:

Diện tích:  1964400 km 2

Dân số: 107 . 6 triệu

GDP: 627 . 3 tỷ Euro

GDP bình quân đầu người: 5832 . 2 Euro

Xuất khẩu/GDP: 25,6%

Nhập khẩu/GDP: 28,5%

Thương mại/GDP: 54,1% 

Hiệp định thương mại tự do EU-Chile được ký kết ngày 8 tháng 12 năm 1997 và chính thức có hiệu lực ngày 01 tháng 10 năm 2000

Tình hình thương mại

Từ khi FTA có hiệu lực ngày 1 tháng 7 năm 2000, hoạt động thương mại hai chiều giữa EU và Mexico đặc biệt sôi động. Thương mại hai chiều tăng từ 18,4 tỷ USD năm 1999 lên 56,5 tỷ năm 2008 (+207%). Xuất khẩu tăng từ 5,2 tỷ năm 1999 lên 17,2 tỷ năm 2008 (+228%) trong khi nhập khẩu tăng thêm 196% cùng kỳ, đạt giá trị 39,3 tỷ USD năm 2008.  

Bảng 1: Thương mại song phương Mexico – EU

	1999	2008	Tăng trưởng
Xuất khẩu	5.2	17.2	228%
Nhập khẩu	13.2	39.3	196%
Tổng thương mại	18.4	46.5	207%
Cán cân thương mại	-8	-22.1	176%

Hình 1: Xuất khẩu, Nhập khẩu và Cán cân thương mại

Tác động quan trọng của hiệp định đối với thương mại song phưong thể hiện qua tốc độ tăng trưởng thương mại giữa Mexico – EU và Mexico – Thế giới trong giai đoạn 1999 – 2007 (hình 2).

Hình 2: Tốc độ tăng trưởng thương mại với EU (xanh) và thế giới (đỏ)

Quan hệ thương mại giữa Mexico và EU trong giai đoạn 1999 – 2007 sôi động hơn so với Mỹ (nhập khẩu từ EU 12,7%, từ Mỹ 4,1%, xuất khẩu sang EU 14,1%, Mỹ 8,6%). Liên quan đến xuất khẩu, tốc độ tăng trưởng của Trung Quốc (37,3%) cao hơn với EU (đối với nhập khẩu, Trung Quốc và Nhật Bản có kết quả tốt hơn, tương ứng là +41,4% và +17%). Kết quả là EU tăng đáng kể trong tỷ lệ nhập khẩu của Mexico, lên tới 12% tổng lượng hàng nhập khẩu của Mexico trong khi hàng nhập khẩu EU từ Mexico chiếm 1,1% tổng lượng hàng nhập khẩu.

Bảng 2: Xếp hạng thương mại song phương giữa EU – Mexico

		1999		2007
	Xếp hạng	Thị phần	Xếp hạng	Thị phần
Nhập khẩu vào Mexico từ EU	2	9.1%	2	12.0%
Nhập khẩu vào EU từ Mexico*	30	0.7%	25	1.1%

Như đã nói, thâm hụt thương mại song phương với EU đã tăng đáng kể, thực tế rất nhiều doanh nghiệp EU đã phân bổ lại sản xuất ở Mexico để xuất khẩu sang Mỹ, hưởng lợi gián tiếp từ hiệp định NAFTA.

Hàng nhập khẩu quan trọng nhất từ EU là máy móc (chiếm 29,5% trong tổng số hàng nhập khẩu), dầu (22%) điện tử (14,87%) và phương tiện đi lại (13,48%).

Bảng 3: Các sản phẩm nhập khẩu từ EU

Các sản phẩm xuất khẩu	2008	%
Tất cả các sản phẩm	39250965
Máy móc	8042020	29.45
Nhiên liệu khoáng sản, dầu...	6015834	22.03
Điện và các thiết bị điện	4060701	14.87
Phương tiện đi lại	3680223	13.48
Các sản phẩm dược	2033693	7.45
Sắt thép	1835109	6.72
Thiết bị quang học, photo, kỹ thuật, y tế	1490541	5.46
Hóa chất hữu cơ	1404695	5.14
Nhựa	1134468	4.15
Các sản phẩm sắt và thép	872567	3.20

Có thể khẳng định rằng Mexico được coi là công trường xuất khẩu vào Mỹ, hầu hết hàng nhập khẩu từ EU là các nguyên liệu đầu vào chứ không phải là hàng tiêu dùng. Điều này cho phép các doanh nghiệp Mexico được hưởng lợi từ việc chuyển giao công nghệ cần thiết để có thể cạnh tranh trong thương mại thế giới.

Bảng 4 đưa ra những sản phẩm dẫn đầu nhập khẩu

Bảng 4: Tốc độ tăng trưởng của Top 10 sản phẩm dẫn đầu nhập khẩu

Sản phẩm	2001	2008	2001-2008
Tất cả các sản phẩm	16716164	39250965	13.0
Máy móc	4458923	8042020	8.8
Phương tiện đi lại	2249146	3680223	7.3
Điện và các thiết bị điện	2606475	4060701	6.5
Nhiên liệu khoáng sản, dầu	117065	6015834	75.6
Các sản phẩm dược	562343	2033693	20.2
Thiết bị quang học, photo, kỹ thuật, y tế	536750	1490541	15.7
Hóa chất hữu cơ	981316	1404695	5.3
Sắt thép	427596	1835109	23.1
Nhựa	487858	1134468	12.8
Các sản phẩm sắt và thép	314217	872567	15.7

Việc gia tăng hàng nhập khẩu ở Mexico chủ yếu do việc cắt giảm thuế quan lớn được áp dụng bởi các nước Trung Mỹ từ khi hiệp định có hiệu lực. Bảng 5 thể hiện mức thuế quan bị cắt giảm.

Bảng 5: Mức thuế quan Mexico áp dụng cho hàng nhập khẩu từ EU

Năm	Thuế suất trung bình	Thuế suất bình quân gia quyền
1999	17.42	13.78
2008	11.78	10.38

Từ năm 1999 đến 20007, hàng nhập khẩu tăng trung bình trên 14%, tất cả các ngành đều được hưởng lợi từ việc hiệp định có hiệu lực. Khác với nhập khẩu, xuất khẩu tập trung ở một số sản phẩm. Dầu mỏ, phương tiện đi lại, điện tử và máy móc chiếm hơn 70% lượng hàng hóa xuất khẩu sang EU.

Bảng 6: Các sản phẩm dẫn đầu xuất khẩu của Mexico sang EU

Tên sản phẩm	2008	%
Tất cả các sản phẩm	17162498
Nhiên liệu khoáng sản, dầu mỏ...	4306933	25.1
Phương tiện đi lại	3838472	22.4
Thiết bị điện, điện tử	2659597	15.5
Máy móc, lò phản ứng hạt nhân, nồi hơi...	1334172	7.8
Thiết bị quang học, photo, kỹ thuật và y tế...	603653	3.5
Ngọc trai, đá quý...	582015	3.4
Sắt thép	558304	3.3
Hóa chất hữu cơ	393270	2.3
Quặng, xỉ và tro	256866	1.5
Nhựa và các sản phẩm nhựa	246888	1.4
Đồ uống, rượu và dấm	194234	1.1

Bảng 7 thể hiện các sản phẩm dẫn đầu xuất khẩu của Mexico sang EU. Cần chú ý rằng, ngoài dầu mỏ, danh mục xuất khẩu của Mexico bao gồm cả các đầu vào sản xuất cho EU. Tốc độ tăng trưởng xuất khẩu hàng năm của một số sản phẩm (phương tiện đi lại, điện tử và hóa chất) đang tăng mạnh.

Bảng 7: Các sản phẩm dẫn đầu xuất khẩu của Mexico sang EU

Tên sản phẩm	2001	2008	Tốc độ tăng trưởng hàng năm
Tất cả các sản phẩm	5641923	17162498	17.2
Các thiết bị điện, điện tử	469801	2659597	28.1
Nhiên liệu khoáng sản, dầu mỏ...	1221603	4306933	19.7
Phương tiện đi lại ngoài tàu hỏa và tàu ngầm	864589	3838472	23.7
Máy móc	1293061	1334172	0.4
Thiết bị quang học, photo, kỹ thuật, y tế...	148455	603653	22.2
Hóa chất hữu cơ	360949	393270	1.2
Ngọc trai, đá quý...	98043	582015	29.0
Nhựa và các sản phẩm nhựa	88709	246888	15.7
Đồ uống, rượu và dấm	115638	194234	7.7
Da thuộc và các chất nhuộm màu...Ta	70713	111666	6.7
Thiếc và các sản phẩm thiếc	119	130557	171.8
Sắt thép	72310	558304	33.9
Ngũ cốc	10	96840	271.1
Quặng, xỉ và tro	17139	256866	47.2
Cao su và các sản phẩm từ cao su	32514	128248	21.7
Cà phê, chè và các đồ uống kèm	37144	85740	12.7
Các sản phẩm sắt thép	20601	156690	33.6

Việc EU cắt giảm thuế quan đối với Mexico sau khi hiệp định có hiệu lực không liên quan đến trường hợp trên. Thực tế, năm 1999, Mexico đã hưởng lợi từ chương trình GSP và thuế quan EU áp dụng là rất thấp. Tuy nhiên điều thú vị ở chỗ, độ lệch chuẩn thấp hơn và mức thuế tối đa thấp hơn áp dụng năm 2008 so với 2009: đây là bằng chứng cho thấy mức thuế quan của EU và Mexico ổn định hơn với ít đỉnh thuế hơn. Điều này tất nhiên có ảnh hưởng quan trọng đối với hàng xuất khẩu Mexico.

Bảng 8: Thuế quan EU áp dụng cho Mexico

Năm	Thuế suất trung bình	Thuế suất bình quân gia quyền	Độ lệch chuẩn	Thuế suất tối thiểu	Thuế suất tối đa
1999	5.1	3.85	11.92	0	284.67
2008	4.24	3.03	4.85	0	74.9

Đầu tư

EU là nguồn FDI lớn thứ hai sau Mỹ. Lượng FDI từ 1999 đến 2008 lên tới 67,7 tỷ USD, chiếm 34% tổng FDI ở Mexico (FDI từ Mỹ chiếm 55,8%). Từ khi hiệp định có hiệu lực, FDI từ EU tăng từ 26% lên 34% tổng FDI ở Mexico. FDI tập trung trong lĩnh vực công nghiệp và sản xuất cũng như lĩnh vực tài chính (chiếm hơn 80% tổng vốn FDI ở Mexico). Các doanh nghiệp EU đặc biệt năng động trong ngành sản xuất: họ xem Mexico như một công xưởng để xuất khẩu sản phẩm cuối cùng sang Mỹ.

Kết luận

Tất cả số thống kê trên cho thấy FTA giữa EU và Mexico đã thúc đẩy sự phát triển lớn trong quan hệ thương mại song phương. Xuất khẩu và nhập khẩu đều tăng đáng kể. Hàng nhập khẩu EU vào Mexico chủ yếu là nguyên liệu đầu vào, sau đó được chế xuất ở Mexico để xuất khẩu hoặc phân phối tại thị trường địa phương, thúc đẩy việc làm và chuyển giao công nghệ. Mặt khác, thâm hụt thương mại với EU cũng giảm, cho thấy vấn đề cơ cấu của nền kinh tế Mexico, ví dụ giá trị gia tăng thấp được tạo ra tại lãnh thổ Mexico.

Nhóm Chuyên gia Nghiên cứu – Dự án MUTRAP III

 

• Việt Nam đang đề xuất điều chỉnh danh mục gạo thơm để xuất khẩu vào EU
• Gia tăng xuất khẩu sang thị trường Bắc Âu: Những quy định doanh nghiệp cần lưu ý
• Thực hành tốt về quyền trẻ em, hàng xuất khẩu có nhiều lợi thế
• Khai thác thị trường nông sản châu Âu: Thích ứng tiêu chuẩn mới
• Hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu nông sản, thực phẩm sang thị trường châu Âu