Doanh nghiệp Việt Nam sẽ khó khăn trong xuất khẩu vào thị trường EU nếu không đáp ứng được các tiêu chuẩn xanh đang ngày càng được nâng cao.

Thách thức cho doanh nghiệp

Ngày 13/12/2022, các quốc gia thành viên châu Âu (EU) đã thông báo thực hiện Cơ chế điều chỉnh carbon qua biên giới (CBAM), là một phần thuộc Thỏa thuận Xanh châu Âu (European Green Deal - EGD) được EU khởi động từ năm 2019 nhằm giải quyết các thách thức liên quan đến khí hậu và môi trường.

Theo đó, EU sẽ đánh thuế carbon đối với tất cả hàng hóa xuất khẩu sang thị trường này dựa trên cường độ phát thải khí nhà kính trong quy trình sản xuất tại nước sở tại.

Theo Trung tâm WTO và Hội nhập (VCCI), CBAM ban đầu sẽ áp dụng đối với các hàng hóa nhập khẩu có nguy cơ ô nhiễm cao như thép, xi măng, phân bón, nhôm, điện và hydro và có khả năng mở rộng ra cả hóa chất hữu cơ, nhựa và ammonia. Đây là những lĩnh vực chiếm tới 94% lượng khí thải công nghiệp của EU. Các nhà nhập khẩu sẽ phải báo cáo lượng khí thải có trong hàng hóa nhập khẩu, nếu lượng khí thải này vượt quá tiêu chuẩn của EU, họ sẽ phải mua "chứng chỉ khí thải" theo mức giá carbon hiện nay tại EU.

Đề cập đến tác động của tiêu chuẩn xanh EU đối với doanh nghiệp Việt Nam, tại theo Trung tâm WTO và Hội nhập (VCCI), nguy cơ hiện hữu ngay trước mắt là khó khăn trong xuất khẩu vào thị trường EU nếu không đáp ứng được các tiêu chuẩn xanh đang ngày càng được nâng cao. Đây không chỉ là thách thức đối với những doanh nghiệp chưa từng xuất khẩu sang EU mà cũng là thách thức với cả những doanh nghiệp từng có kinh nghiệm tại thị trường này, bởi vì các tiêu chuẩn vốn đã quen thuộc đang thay đổi, bổ sung theo hướng yêu cầu cao hơn.

Đặc biệt, trong bối cảnh thị trường sản phẩm có chứng nhận đang ngày càng phát triển, các đơn hàng yêu cầu tiêu chuẩn cao ngày càng nhiều, doanh nghiệp Việt Nam có thể chủ động tìm hiểu thông tin, cải thiện quy trình sản xuất để nhanh chóng đáp ứng được xu hướng tiêu chuẩn xanh này, đạt được lợi thế cạnh tranh trước các doanh nghiệp đến từ những quốc gia xuất khẩu khác. Nhưng vào thời điểm hiện tại, hiểu biết của doanh nghiệp Việt Nam về các tiêu chuẩn xanh của EU vẫn còn khá hạn chế.

Trung tâm WTO và Hội nhập dẫn một khảo sát của Ban Nghiên cứu Phát triển Kinh tế tư nhân (Ban IV, thuộc Hội đồng Tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ) năm 2022 cho thấy, tỷ lệ doanh nghiệp được khảo sát nắm rõ nội dung về cơ chế CBAM chỉ đạt khoảng 11%, và có tới 53% doanh nghiệp không biết về nội dung này, còn khoảng 36% doanh nghiệp có nghe nhưng không nắm rõ.

Trong khi các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài, đặc biệt là các doanh nghiệp có trụ sở tại châu Âu, Mỹ rất chủ động trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn cao này, thì nhiều doanh nghiệp tư nhân Việt Nam, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ, vẫn còn tâm lý e ngại, hoặc chưa đủ nguồn lực để tiến hành chuyển đổi sang sản xuất xanh, vốn là một quá trình đòi hỏi nguồn tài chính lớn và áp dụng nhiều công nghệ cao.

"Tấm vé" thông hành cho hàng hoá vào thị trường EU

Mặc dù tiềm ẩn nhiều thách thức, nhưng Trung tâm WTO và Hội nhập cho rằng, nếu tận dụng thành công cơ hội xuất khẩu xanh sang EU, lợi ích Việt Nam có thể nhận được cũng là khá đáng kể. Thương mại đối với công nghệ xanh và các sản phẩm bền vững đã và đang trở thành xu hướng phổ biến ở nhiều quốc gia.

"Xuất khẩu xanh hay chính xác hơn là việc xuất khẩu các sản phẩm có dấu chân carbon thấp hoặc sản phẩm môi trường là con đường đầy hứa hẹn cho các quốc gia mong muốn tách rời tăng trưởng kinh tế khỏi nạn suy thoái môi trường. Điều này phù hợp với định hướng của Việt Nam về thay đổi mô hình tăng trưởng tương lai từ phương thức sản xuất dựa vào khai thác tài nguyên thiên nhiên sang mô hình tiêu dùng xanh, sống xanh và phát triển bền vững"- Trung tâm WTO và Hội nhập nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, Trung tâm WTO và Hội nhập chỉ rõ, kinh tế xanh là một trong những định hướng phát triển kinh tế chính trong tương lai của Việt Nam, do đó doanh nghiệp sẽ nhận được nhiều sự hỗ trợ từ Nhà nước và các hiệp hội, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, và các đơn vị khác liên quan trong hành trình “xanh hóa” hoạt động sản xuất và xuất khẩu. Từ phía đối tác EU, trong ngắn hạn, nhà nhập khẩu của khu vực này cần chịu trách nhiệm đảm bảo rằng các sản phẩm vào thị trường châu Âu tuân thủ các nguyên tắc của EGD.

Mặt khác, trong dài hạn, EU đang thiết lập các chương trình hỗ trợ, đặc biệt là cho đối tượng doanh nghiệp vừa và nhỏ, để chuyển đổi sang việc tuân thủ các quy định mới trong EGD thông qua việc triển khai các công cụ và cơ chế tốt hơn để cung cấp thông tin sản phẩm, cải thiện các hoạt động chế biến, sản xuất một cách hài hoà, chẳng hạn như hộ chiếu sản phẩm kỹ thuật số.

Vì thế, khuyến nghị từ Trung tâm WTO và Hội nhập, doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam có thể tìm kiếm được sự hỗ trợ từ phía các doanh nghiệp và các tổ chức, chương trình từ EU trong quá trình chuyển đổi sang chế biến và sản xuất hàng hoá bền vững hơn.

Đề cập đến việc đáp ứng tiêu chuẩn xanh của EU, ông Ngô Chung Khung – Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương cũng đã nhấn mạnh, theo EVFTA hai bên sẽ phối hợp với nhau chia sẻ thông tin, kinh nghiệm trong quá trình liên quan đến cơ chế về định giá carbon, giảm thải carbon. "Vấn đề này đặt ra yêu cầu doanh nghiệp cần phải chú ý trong quá trình lựa chọn nguyên liệu làm sao đảm bảo được quy trình sản xuất thân thiện môi trường, hạn chế tối đa sử dụng các nguồn nguyên liệu gây hại môi trường"- ông Khanh cho hay.

Còn đối với đa dạng sinh học, ông Ngô Chung Khanh cho rằng, hai bên hợp tác để chống các hành động, hoạt động sản xuất ảnh hưởng đến bảo tồn sinh học, đặc biệt ngăn chặn và hạn chế tối đa các hoạt động mua bán, trao đổi động vật trái phép.

Theo ông Ngô Chung Khanh, chuyển đổi xanh không cần phải chi tiền ngay mà có thể đầu tư nguồn lực, tài chính chia theo từng bước. Bước đầu tiên doanh nghiệp cần làm là rà soát xem thực hành các quy định về môi trường, lao động… của mình có vướng gì không và cũng chưa cần mất nhiều tiền. Đến khâu chuyển đổi công nghệ sản xuất mới thực sự cần phải đầu tư.

Trong quá trình đó, doanh nghiệp có thể nhận được hỗ trợ về chính sách, tư vấn hướng dẫn, kết nối nguồn lực… từ các Bộ, ngành, Chương trình phát triển bền vững quốc gia; đồng thời là sự hỗ trợ của các tổ chức thông qua các dự án, các chương trình như: Green Financing, Eco-investing hay các hoạt động hợp tác đầu tư phát triển.

"Quan trọng nhất là tất cả các doanh nghiệp Việt Nam phải hiểu được xanh hóa không cần chi tiền ngay; trên tất cả và trước hết cần tập trung thay đổi tư duy, thay đổi nhận thức rằng sản xuất xanh mất tiền nhưng không mất ngay, còn nếu không làm sẽ mất tất cả, mất thị trường, mất khách hàng…"- ông Ngô Chung Khanh nhấn mạnh.

Nguồn: Báo Công thương

• EU cấm hàng hóa sử dụng lao động cưỡng bức
• Mexico tăng thuế hơn 500 mặt hàng nhằm bảo vệ sản xuất trong nước
• Bộ Công Thương cảnh báo dấu hiệu lừa đảo khi giao dịch xuất nhập khẩu với đối tác tại UAE
• 5 khuyến nghị giảm rủi ro khi giao dịch xuất nhập khẩu với đối tác các nước Tây Á
• Quy trình, thủ tục, hồ sơ, chứng từ XK dưa hấu sang Trung Quốc