Thực tiễn ở các nước phát triển, sở hữu trí tuệ đã trở thành một công cụ quan trọng để nâng cao giá trị cho sản phẩm nói chung và đặc sản nói riêng. 

Việc bảo hộ sở hữu trí tuệ đối với đặc sản được thực hiện như thế nào? Do đặc sản luôn luôn gắn liền với địa danh và mang những đặc tính riêng nên hình thức bảo hộ cũng có những đặc thù. Theo quy định, các địa danh dùng cho đặc sản chỉ có thể được đăng ký bảo hộ dưới hình thức chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu chứng nhận và nhãn hiệu tập thể nhằm đảm bảo quyền sử dụng của cả cộng đồng các nhà sản xuất, kinh doanh ở địa phương. Các dấu hiệu này được gắn kèm theo nhãn hiệu riêng của từng doanh nghiệp trên bao bì sản phẩm để phân biệt sản phẩm của các doanh nghiệp khác nhau. Để được trao quyền sử dụng các đối tượng sở hữu trí tuệ này, doanh nghiệp phải đáp ứng các điều kiện nhất định, sản phẩm phải đảm bảo đáp ứng các tiêu chí chất lượng cụ thể và phải tuân theo một hệ thống kiểm soát chặt chẽ. Đây là một trong những căn cứ giúp đảm bảo uy tín và danh tiếng của sản phẩm: sản phẩm để được lưu thông trên thị trường phải đạt tiêu chuẩn chất lượng và đúng nguồn gốc xuất xứ. Đây cũng là lý do tại sao người tiêu dùng sẵn sàng trả giá cao hơn nhiều lần cho sản phẩm được bảo hộ chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu chứng nhận, nhãn hiệu tập thể so với sản phẩm thông thường cùng loại.

Theo thống kê của các địa phương, sau khi được đăng ký sở hữu trí tuệ, hầu hết các sản phẩm đều bán được với giá cao hơn từ 1,5-3 lần (vải thiều Lục Ngạn, gạo tám xoan Hải Hậu), sản lượng tiêu thụ mạnh hơn, người nông dân tập trung chăm lo phát triển sản xuất hơn. Tại một số địa phương, việc bảo hộ sở hữu trí tuệ cho sản phẩm đã có tác động tích cực tới sự phát triển nông nghiệp nông thôn như: giá đất tăng cao (thanh long Bình Thuận), giải quyết được việc làm cho nông dân trong thời kỳ nông nhàn (nón lá Huế), hạn chế hiện tượng lao động đổ ra thành phố (vải thiều Lục Ngạn). 

Tuy nhiên, việc sử dụng sở hữu trí tuệ như một công cụ nhằm nâng cao giá trị đặc sản Việt Nam hiện nay chưa thực sự được chú trọng. Trong số 964 đặc sản, tính đến tháng 6/2010, mới chỉ đăng ký bảo hộ được 19 chỉ dẫn địa lý, khoảng 7 nhãn hiệu chứng nhận và 20 nhãn hiệu tập thể. Với sự hỗ trợ của Chương trình hỗ trợ phát triển tài sản trí tuệ, đã có 23 dự án về chỉ dẫn địa lý và 30 dự án về nhãn hiệu tập thể, nhãn hiệu chứng nhận được triển khai thực hiện bao gồm các nội dung hỗ trợ tiến hành thủ tục đăng ký quyền sở hữu trí tuệ, thiết kế các phương tiện quảng bá sản phẩm, xây dựng mô hình quản lý và khai thác quyền... Con số này, so với nhu cầu thực tiễn vẫn còn rất hạn chế.

Thực tế ở Việt Nam đã cho thấy, nếu không được bảo hộ, các loại nông sản có giá trị của chúng ta có thể “thua ngay trên sân nhà”! Đây là điều rất đáng tiếc. Việc đưa sở hữu trí tuệ để nâng cao giá trị nông sản Việt không thể một sớm một chiều, có ngay kết quả, mà đòi hỏi phải kiên trì cả một quá trình mới thành công.

Nguồn: Báo Công Thương Điện tử