Tin đọc nhiều
Quá trình tuyển chọn Tổng giám đốc tiếp theo của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) đã bắt đầu khởi động vào ngày 8/7 sau khi các đề cử kết thúc với tám ứng cử viên chính thức. WTO đã chứng kiến các cuộc đàm phán thương mại gặp nhiều bế tắc và các chức năng pháp lý đang bị tê liệt với sự phản đối của Mỹ.
Tuy nhiên, ở mức 25 nghìn tỷ USD trong năm 2018, thương mại vẫn là một đặc điểm nổi bật của chính trị và kinh tế toàn cầu.
Việc bổ nhiệm Tổng giám đốc tiếp theo là hệ quả và là biểu tượng của những xung đột hiện tại trong nền kinh tế toàn cầu - hoặc định hình của những điều sắp tới.
Tổng giám đốc WTO hiện tại, ông Roberto Azevêdo đến từ Brazil đã dẫn dắt WTO trong bối cảnh nhiều khó khăn từ khi được lựa chọn vào năm 2013. Giữa tháng 5, ông đã tuyên bố sẽ từ chức vào ngày 31/8, sớm hơn một năm so với nhiệm kỳ thứ hai của mình. Động thái này cho thấy sự bế tắc hiện tại của WTO hoặc sự cần thiết cần có một nhà lãnh đạo mới trước Hội nghị Bộ trưởng thứ 12 của WTO sẽ diễn ra tại Kazakhstan vào năm 2021.
Ông Azevêdo không thể hồi sinh Vòng đàm phán thương mại Doha bắt đầu vào năm 2001, mặc dù có một thỏa thuận về một số vấn đề thương mại tại Bộ trưởng Bali vào tháng 11/2013. Chức năng chính của cơ quan thương mại là giải quyết tranh chấp nhưng cả hai Tổng thống Mỹ dưới thời Obama và Trump đều ngăn cản việc bổ nhiệm các thẩm phán cho “tòa án” cao nhất của WTO được gọi là Cơ quan phúc thẩm và công việc của cơ quan này đã dừng lại vào tháng 12/2019 do không đủ thành viên. Tổng thống Trump đã gọi WTO là một thảm họa vì không thể kiềm chế Trung Quốc.
Lựa chọn người lãnh đạo WTO trải qua các bước ngoặt, nhưng ba yếu tố bối cảnh - quan trọng để hiểu thương mại thế giới nói chung - rất quan trọng. Đó là: cạnh tranh thương mại giữa các cường quốc, vai trò của các khu vực và sự lãnh đạo khu vực và các thủ tục ra quyết định tại WTO. Về cạnh tranh thương mại, những lo lắng chính trị và văn hóa ở Mỹ là điều dễ hiểu, ngay cả khi các nhà kinh tế ít lo lắng về các sản phẩm giá rẻ từ bất cứ đâu. Trung Quốc đã vượt qua Mỹ trở thành cường quốc thương mại lớn nhất thế giới, trong khi thương mại từ các nước đang phát triển và Liên minh châu Âu đã tăng trưởng. Cán cân thương mại ròng của Mỹ đã giảm trong khi các cường quốc khác duy trì cân bằng dương. Thách thức khó khăn nhất đối với Tổng giám đốc tiếp theo của WTO sẽ là quản lý những căng thẳng thương mại này đồng thời dẫn dắt tổ chức này thực hiện những cải cách có thể - bao gồm cắt giảm trợ cấp nông nghiệp và trợ cấp công nghiệp ở các nước phát triển và Trung Quốc.
Để giữ cho cạnh tranh thương mại lành mạnh, Tổng giám đốc tiếp theo của WTO cần phải làm hài lòng hoặc xoa dịu căng thẳng Mỹ - Trung, và có kinh nghiệm ngoại giao hòa giải. Những kỹ năng ngoại giao như vậy có thể đến từ một nhà hoạch định chính sách hoặc một nhà kỹ trị, mặc dù một nhà hoạch định chính sách có thể giỏi hơn trong việc xây dựng sự đồng thuận hoặc liên minh.
Trong tám đề cử hiện nay có một số ứng cử viên có thể nằm trong nhóm trung gian. Ba người đến từ châu Phi - Abdel Hamid Mamdou đến từ Ai Cập, Amina Mohamed đến từ Kenya và Ngozi Okonjo-Iweala của Nigeria. Hamid Mamdou, một Đại sứ và là quan chức cấp cao trong WTO, đã qua trung gian ảnh hưởng của Trung Quốc trong Ban thư ký kể từ khi thành lập; Amina Mohamed đã chủ trì Hội nghị Bộ trưởng WTO năm 2015 tại Nairobi, và Okonjo-Iweala là giám đốc điều hành tại Ngân hàng Thế giới và Bộ trưởng tài chính Nigeria. Mamdou và Okonjo-Iweala đều tuyên bố ủng hộ Liên minh châu Phi. Bộ trưởng Thương mại Mexico có thể lập luận rằng với tư cách là nhà đàm phán chính trong Hiệp định Thương mại Mỹ-Mexico-Canada. Năm 2013, các nước phát triển ủng hộ một đề cử của Mexico trước khi ông Azevêdo giành chiến thắng.
WTO thường ghi nhận đề cao các nguyên tắc hiệu quả kinh tế trong nỗ lực của mình. Sự đánh đổi như vậy có thể diễn ra trong việc lựa chọn các nhà lãnh đạo vì việc lựa chọn phản ánh sức mạnh tương đối của một khu vực hoặc gần đây hơn, khi các quốc gia châu Phi lập luận rằng đã đến lúc chiếm giữ vị trí này. Năm 1999, một nhiệm kỳ sáu năm cho vị trí Tổng giám đốc đã được tách ra giữa ứng viên New Zealand, Mike Mike (1999-2002) và ứng viên Thái Lan Supachai Panitchpakdi (2002-2005) vì các thành viên không thể đạt được sự đồng thuận. Các cường quốc khu vực cũng có thể đóng một vai trò quan trọng. Đức có thể ảnh hưởng đến quá trình lựa chọn, tuy nhiên, cả Tổng thống Pháp và Thủ tướng Đức đều kêu gọi tăng cường chủ nghĩa đa phương và Đức có thể sử dụng quyền lực của mình như là quốc gia thương mại lớn thứ ba, hoặc là thành viên có ảnh hưởng nhất của EU, để cân nhắc trong việc lựa chọn Tổng giám đốc WTO. EU đã rút lại sự cân nhắc của các ứng cử viên của mình vào tháng trước để tránh tranh chấp với Mỹ.
Cuối cùng, WTO hoạt động thông qua sự đồng thuận trong việc ra quyết định. Các nhà phân tích pháp lý đã chỉ ra rằng nguyên tắc này được ghi nhận vào những năm 1950 để các quốc gia hậu thuộc địa không thể hình thành đa số chống lại nhóm các nước phát triển tại GATT. Đối với lựa chọn Tổng giám đốc WTO, sẽ có một vài vòng với các ứng cử viên nếu họ không có đủ sự ủng hộ cho đến khi chỉ còn hai vòng cuối cùng.
Mặc dù khó dự đoán, nhưng một trong số họ có thể là ứng cử viên châu Phi, những người thu hút ngoại giao ủng hộ từ cả Mỹ và Trung Quốc. Ứng cử viên Hàn Quốc Yoo Myung-Hee có thể làm điều tương tự, mặc dù Nhật Bản có thể phản đối đề cử này. Khi cuộc đua này mở ra, các cuộc cạnh tranh quyền lực lớn, các cuộc xung đột trong khu vực và ngoại giao. Đến phút cuối của ngày 8/7, Anh đã đề cử Liam Fox, Bộ trưởng Thương mại Quốc tế dưới thời Cựu Thủ tướng Theresa May. Vương quốc Anh đã nhấn mạnh việc chính phủ quyết tâm duy trì các quy tắc thương mại đa phương trong trường hợp không có tư cách thành viên EU. Ả Rập Saudi cũng đề cử một ứng cử viên. Ba yếu tố được nêu ở trên không có dấu hiệu tốt cho đề cử của Anh hoặc Saudi.
Trong trường hợp không đạt được sự đồng thuận, bốn Tổng giám đốc hiện có tại WTO sẽ quản lý tổ chức về năng lực hành động và luân chuyển. Một cuộc tranh luận về các đề cử có thể dẫn đến việc Mỹ rút khỏi WTO, đặc biệt nếu ông Trump được bầu lại vào tháng 11. Theo định hình của những điều sắp xảy ra, việc Mỹ rời đi có thể chấm dứt trật tự thương mại tự do toàn cầu đã có từ năm 1947.
Nếu mọi thứ đều ổn, WTO sẽ xây dựng sự đồng thuận nhanh chóng. Đại sứ David Walker đến từ New Zealand, Chủ tịch Đại hội đồng của WTO, là một nhà ngoại giao nổi tiếng từ một cường quốc trung lưu sẽ dẫn dắt tổ chức này. WTO đã làm rõ các quy tắc lựa chọn của mình trong năm 2003 để tránh các điều khoản chia rẽ. Sự đồng thuận có thể xoay quanh một ứng cử viên nữ hoặc một người châu Phi. Ba ứng cử viên nữ cho vị trí này có trình độ xuất sắc. Đó sẽ là một tuyên bố to lớn để tạo ra một thế giới cạnh tranh với sự bất bình đẳng và xung đột thương mại, và một bước tiến khổng lồ cho một tổ chức mà GATT tiền nhiệm GATT hầu như không cho các nước đang phát triển tham gia vào tiến trình này.
Nguồn: Báo Công Thương